شناسایی محله ‏های آسیب ‏پذیر شهری از نظر اتفاقات شبکه‏ ی آب مطالعه‏ ی موردی: شهر اردبیل

محمدی, علیرضا; پیشگر, الهه; نوری, سپیده; ارژنگی, حجت

نوع مقاله : مقاله علمی - پژوهشی

نویسندگان

¹ دانشیار جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران

² کارشناس ارشد جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه تهران، تهران، ایران

³ کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران

⁴ کارشناس ارشد جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران

چکیده

زیرساخت آب شریان حیاتی یک شهر است و آسیب به آن، می ‏تواند منجر به بحران شود. بر اساس گزارش‏ های ثبت شده، از سال 1390 تا 1395 به طور میانگین سالانه ده‏ها هزار مورد اتفاق در زیرساخت شبکه‏ ی آب شهر اردبیل رخ داده است. از آنجایی که زیرساخت‏ های آب، مکان مبنا هستند، بنابراین، شناسایی پهنه‏ های آسیب‏پذیر شهر به‏ منظور پیشگیری از بحران در مواقع مخاطرات احتمالی ضروری است. چنین شناختی مستلزم استفاده از روش‏های مناسب تحلیل فضایی است. لذا از فنون GIS همچون تراکم Kernel و فرایند تحلیل سلسله‏ مراتبی (AHP) برای شناسایی محله‏ های آسیب‏ پذیر شهر استفاده شده است. قلمرو جغرافیایی این پژوهش، 44 محله‏ ی شهر اردبیل است. داده ‏های این پژوهش، شامل 11222 مورد اتفاق است که تا پایان سال 1395 ثبت شده ‏اند. در پژوهش حاضر، از هشت معیار کلیدی شامل تعداد اتفاقات ثبت شده، تراکم جمعیت و ساختمان، فعالیت ساختمانی، کیفیت شبکه‏ ی معابر، کیفیت کالبدی بافت‏ های شهری، عمر و فشار در شبکه ‏ی آب استفاده شده است. یافته‏ های پژوهش نشان می ‏دهند که 6/13 درصد از محله‏ ها در پهنه ‏ی با آسیب ‏پذیری شدید، 7/22 درصد در پهنه ‏ی با آسیب ‏پذیری زیاد، 25 درصد در پهنه ‏ی با آسیب‏ پذیری متوسط و 7/38 درصد باقی در پهنه با آسیب ‏پذیری کم و خیلی کم قرار دارند. نتیجه اینکه، محله ‏های شماره‏ی 2، 4، 5، 19، 28، 39 وضعیت بحرانی دارند و شدیداً در معرض خطر وقوع اتفاقات در شبکه‏ ی آب شهری قرار گرفته ‏اند و وقوع مخاطراتی مانند زلزله می‏ تواند شهر را با آسیب‏ های جدی مواجه کند.

کلیدواژه‌ها

20.1001.1.23453915.1398.8.1.8.4

عنوان مقاله [English]

Identifying Vulnerable Neighborhoods in the City in Terms of City Water Network Events Using GIS. Case Study: Ardabil City

نویسندگان [English]

Alireza Mohammadi ¹
Elahe Pishagar ²
Sepideh Noori ³
Hojat Arzhangie ⁴

¹ Assistant Professor of Geography and Urban Planning, University of Mohaghegh Ardabili, Ardabil, Iran

² MSc. in Geography and Urban Planning, University of Tehran, Iran

³ MSc in Geography and Urban Planning, University of Mohaghegh Ardabili, Ardabil, Iran

⁴ MSc. in Geography and Urban Planning, University of Mohaghegh Ardabili, Ardabil, Iran

چکیده [English]

The water infrastructure is a vital artery of a city and damage to this can lead to crisis. According to the records, from 2011 to 2016 on average, annually, tens of thousands of incidents occurred in Ardabil water network infrastructure. Since water infrastructures are location-based, therefore, identification of vulnerable zones of the city, in order to prevent crisis in hazardous times is essential. Such knowledge requires the use of appropriate methods of spatial analysis. Therefore, techniques such as Kernel density in GIS and Analytic Hierarchy Process (AHP) are used for the identification of vulnerable neighborhoods. The geographic territory of this study is 44 neighborhoods of the city of Ardabil. 11,222 registered incidents in the water network of the city by the end of 2016 are used in this study. Moreover, 8 key criteria including the number of registered events, population and building density, construction activity, the quality of the road network, the physical quality of urban fabrics, age and the pressure of the city water network are used. The results show that 13.6 percent of the neighborhoods are in the zone with severe risk, 22.7 percent in the high-risk zone, 25 percent are in the zone with moderate risk and 38.7 percent are in the low and very low risk zones. In conclusion, neighborhoods 2, 4, 5, 19, 28, 39 are in crisis condition and at great risk of events on the city water network and crisis such as earthquakes can damage the city.

کلیدواژه‌ها [English]

Water distribution network
Vulnerability
crisis management
GIS
Ardabil

مراجع

پاستل، ساندرا (1373). گسترش بی آبی. مترجم: محمد تقی زاده مطلق، نشریه‏ی پیام یونسکو، سال 23، شماره‏ی 276، 19-22.
پرتوی، پروین؛ آلهاشم، فخرسادات (1395). مدیریت یکپارچه‏ی منابع آبی در برنامه‏ریزی شهری با رویکرد توسعه‏ی پایدار، مطالعه‏ی موردی: تهران، نشریه‏ی مطالعات جغرافیا، عمران و مدیریت شهری، دوره‏ی دوم، شماره‏ی 2، 9-24.
بیسواز، آسیت. ک. (1373). بحران در جنوب. نشریه‏ی پیام یونسکو، شماره‏ی 276، 35-39.

4. Cardoso, M.A., Almeida, M.C., Santos, S. M., )2016(. Sewer asset management planning – implementation of a structured approach in wastewater utilities. Urban Water Journal, 13:1, 15-27. http://dx.doi.org/10.1080/1573062X.2015.1076859

5. Roozbehani, A.; Zahraei, B, tabesh, M. (2012). Journal of Water and Wastewater, Issue IV, 14-1

امینی ورکی، سعید؛ مدیری، مهدی؛ شمسایی زفرقندی، فتح اله؛ قنبری نسب، علی (1393). شناسایی دیدگاه‏های حاکم بر آسیب‏پذیری شهرها در برابر مخاطرات محیطی و استخراج مؤلفه‏های تأثیرگذار در آن با استفاده از روش کیو. دو فصلنامه مدیریت بحران، شماره 3، 5-18.
منزوی، محمدتقی (1392). آب‏رسانی شهری. چاپ هجدهم. تهران، انتشارات دانشگاه تهران.
بهزادفر، مصطفی (1392). آب‏رسانی و فاضلاب شهری. چاپ دوم، تهران، انتشارات شهیدی.

9. Motiee, H., McBean, E., & Motiei, A.) 2007(. Estimating physical unaccounted for water (UFW) in distribution networks using simulation models and GIS. Urban Water Journal, 4 (1), 43-52.

مهندسان مشاور طرح و کاوش (1394). طرح جامع و تفصیلی شهر اردبیل. گزارش طرح از: معاونت شهرسازی اداره کل راه و شهرسازی اردبیل.
شرکت آب و فاضلاب استان اردبیل ( 1395). فایل گزارش ثبت شده حوادث آب شهر اردبیل. آرشیو شده در مرکز تحقیقات شرکت آب و فاضلاب استان اردبیل، گزارش داخلی.
مهندسان مشاور آبران (1388). مطالعات طرح جامع تأمین و انتقال آب شرب شهرهای استان اردبیل. کارفرما: شرکت آب منطقه‏ای استان اردبیل، گزارش داخلی.
عبدالهی، مجید (1391). مدیریت بحران در نواحی شهری. چاپ پنجم، انتشارات سازمان شهرداری‏ها و دهیاری‏های کشور.
1. Price, R.K., Vojinovic, Z. (2011). Urban hydro-informatics: data, models and decision support for integrated urban water management. London: IWA Publishing. ISBN: 978-18-4339-274-3.
2. Cardoso, M.A. (2012). Urban water infrastructure asset management – A structured approach in four water utilities. Water Science and Technology, 66 (12), 2702–2711.
3. Halfawy, M.R. (2008). Integration of municipal infrastructure asset management processes: challenges and solutions. Journal of Computingin Civil Engineering, 22 (3), 216–229.
حبیبی، کیومرث (1388). آسیب‏پذیری شهری و GIS. دانشگاه امام حسین (ع)، تهران.
حسینی، مازیار (1387). اصول و مبانی مدیریت بحران. انتشارات سازمان پیشگیری و مدیریت بحران شهر تهران.
بیرودیان، نادر (1392). مدیریت بحران. چاپ سوم، انتشارات جهاد دانشگاهی مشهد.
مرکز مطالعات برنامه‏ریزی شهری تهران ( 1383). مدیریتبحران. اصول راهنمای عملی برای دولت‏های محلی. مرکز مطالعات برنامه‏ریزی شهری تهران، تهران.
1. Foster, H. D. (1980). Disaster planning, the preservation of life and property. Spring Verlag. P. 275.
پویان، ژیلا؛ ناطقی الهی، فریبرز (1378). آسیب‏پذیری ابرشهرها در برابر زمین‏لرزه، مطالعه‏ی موردی: شهر تهران. تهران، سومین همایش بین‏المللی زلزله شناسی و مهندسی زلزله، جلد چهارم.
1. Fischer, H. W., Scharnberger, C. K., & Geiger, C. J. (1996). Reducing seismic vulnerability in low to moderate risk areas. Disaster Prevention and Management: An International Journal, 5(4), 5-18.
2. American planning association (APA). (2006). Planning and urban design standards. Hoboken, Newberys.
تهذیبی، کامبیز، نوری، مهدی، مشعوف، بیژن، نصیبی، مهدی (1394). ارزیابی، آسیب‏پذیری شبکه‏های انتقال آب با استفاده از روش خوشه‏بندی. دو فصلنامه مدیریت بحران، شماره هفتم،: 97-104.
1. Shohan, S., Ahmad., & Slobodan, P. S. (2013). Spatial and temporal analysis of urban flood risk assessment, Urban Water Journal, 10 (1), 26-49.
2. Zhang, T. (2006). The Application of GIS and CARE-W on Water Distribution Networks in Skärholmen Pressure Zone, Stockholm, Sweden. Pipeline Technology 2006 Conference.
3. Hill, C., & Jones, G (1995). Strategic management theory. Houghton Mifflin Company.
4. Jiménez, R., Magrinya, F., Almandoz, J. (2010). The role of urban water distribution networks in the process of sustainable urbanization in developing countries. Case study: Wuckro Supply. Wukro Town (Ethiopia). A: International Conference on Sustainable Urbanization. "First Proceedings of the First International Conference on Sustainable Urbanization". Hong Kong: 2010, 1-6.
5. Yamba, H.O. (2011). Improvement of water supply through a GIS-based monitoring and control system for water loss reduction. In: UN-International Conference Zaragoza, Spain. 3-5 October, water in the green economy in practice: toward RIO+ 20.
6. Aburawe, S. M., & Rodzi Mahmood, A. (2014). Water Loss Control and Real-Time Leakage Detection Using GIS Technology. In: UN-International Conference Zaragoza, Spain. 3-5 October, water in the green economy in practice.
7. Uslu, A., Bakan, G., & Sisman, A. (2014). Employing Urban Information Systems for Water Distribution Systems. Energy and Environmental Engineering, 2(6), 129-136.
آسفی، ح؛ ذالنور، ا؛ نوذری‏پور، ع؛ مرادی، غ (1390). مدیریت فشار شبکه‏های توزیع آب شهری و استفاده صحیح از منابع آب. در: مجموعه مقالات اولین همایش منطقه‏ای مهندسی عمران.
انیسی، ف.؛ راستی، ت. (1392). طراحی سامانه مدیریت بحران برای خطوط لوله آب و فاضلاب قبل، در هنگام و پس از وقوع زلزله، کنفرانس ملی مدیریت بحران و HSE در شریان‏های حیاتی، صنایع و مدیریت شهری.
رهگذر، م؛ زارع، م و هاشمی فشارکی، س. م. (1394). پیشنهاد شبکه‏ی هوشمند ارزیابی شاخص آسیب‏پذیری لرزه‏ای شبکه جمع‏آوری فاضلاب در بستر GIS (مطالعه‏ی موردی: شهرکرد)، مجله‏ی علمی پژوهشی آب و فاضلاب، شماره‏ی 6، 5-15.
رهنما، ر؛ راستی، ر؛ حسنی، ن؛ قیاسوند، م (1394). بررسی آسیب‏پذیری لرزه‏ای شبکه‏ی آب‏رسانی منطقه‏ی 11 تهران جهت مقاوم‏سازی، فصلنامه‏یدانشپیشگیریومدیریتبحران، دوره‏ی پنجم، شماره‏ی چهارم، زمستان 1394، 308-314.
1. Chowdhury, M.A.I. Ahmed. M. F and Gaffar, M. A. (2002). Management of Nonrevenue Water Four Cities of Bangladesh, Journal AWWA, 94 (8), 64-75.
2. Gerami, R. (1994). Spatial information system (designing, modeling and planning applications).
3. Mitchell, A. (1999). The ESRI guide to GIS analysis. volume 1: geographic patterns and relationships. ESRI, Redlands [CA].
4. Scott. L, Getis. A. (2008). Spatial statistics. In Kemp K (Ed) Encyclopedia of geographic information.
5. UNEP. (1999). Human Development Report of the Islamic Republic of IRAN. Chapter 8:109-121.
6. ESRI. (2010). ESRI Production Mapping: Meeting the Needs of Water and Wastewater Utilities. An ESRI White Paper. www.esri.com.
7. Anselin, L. (1999). Spatial econometrics، methods and model. Dordretch Kluwer Academic.in: A Companion to Theoretical Econometrics, Edoted by: L. Anselin. Chapter, 14: 310-330.
8. Asgari, A. (2011). Analysis of Spatial Statistics in GIS. Tehran Municipality Publications.
زبردست، اسفندیار. (1380). کاربرد فرایند تحلیل سلسله‏مراتبی در برنامه‏ریزی شهری و منطقه‏ای. در نشریه‏ی هنرهای زیبا، شماره‏ی 10، 13-21.
مشیری، اسماعیل. (1380). مدل تعدیل شده AHP برای نظرسنجی و تصمیم‏گیری‏های گروهی، در: دانش مدیریت، سال 14، شماره 52، 63-92.
ابراهیمی، نسرین؛ علیرضایی، ندا؛ خدادادی، احمد؛ بشارت‏نیا، مهدی (1394). مروری بر روش‏های آماری تحلیل داده‏های جرم مبتنی بر مکان. در: توسعه‏ی سازمان پلیس، شماره‏ی 53، 89-112.
مهندسان مشاور طراحان بافت و معماری (1393). مطالعات بافت فرسوده‏ی شهر اردبیل، جلد 1. آرشیو کتابخانه وزارت راه و شهرسازی.

شناسایی محله ‏های آسیب ‏پذیر شهری از نظر اتفاقات شبکه‏ ی آب مطالعه‏ ی موردی: شهر اردبیل

مراجع

مراجع

دوره 8، شماره 1 - شماره پیاپی 15شهریور 1398صفحه 91-106

دوره 8، شماره 1 - شماره پیاپی 15
شهریور 1398
صفحه 91-106