الگوی تبیین شاخص های دفاع غیرعامل در راستای کاهش آسیب پذیری شهری مطالعه‌ی موردی : شهر سنندج

نوع مقاله : مقاله علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری شهرسازی دانشکده معماری و شهرسازی دانشگاه علم و صنعت ایران

2 دانشگاه صنعتی مالک اشتر

3 استادیار دانشگاه علم و صنعت

چکیده

نبود تمهیدات دفاع غیرعامل در اصول و ضوابط شهرسازی و نیز طر حهای جامع و تفصیلی شهری، حیات شهرها را در مواقع بحران نظامی در موضع تهدید جدی قرار داده است. متأسفانه مطالع هی طرح جامع شهرهای مختلف ایران از جمله طرح توسعه و عمران )جامع( شهر سنندج مصوب 1385 به وضوح نشان م یدهند در این طرح ها سرفصل خاصی با محتوای دفاع غیرعامل تعریف نشده و درصورت مفهوم سازی به مرحله ی اجرا نرسیده اند. این خلأ، در قرارداد تیپ 12 به مثاب هی دستور کار تهیه ی طرح های جامع شهری نیز به چشم م یآید. نظر به ک متوجهی به مباحث دفاع غیرعامل شهری در اسناد توسعه ی شهری و نظام برنام هریزی شهری در کشور، هدف اصلی در این مقاله تبیین الگویی برای ورود مفاهیم دفاع غیرعامل شهری به اسناد توسع هی شهری و کاهش آسی بپذیری شهری حین بحرا نهای نظامی و تروریستی است. این الگو از طریق مستندسازی شاخص های دفاع غیرعامل شهری و شناسایی عناصر ب یدفاع شهری، سناریونگاری تهدیدها و آسیب پذیر یهای شهری، تحلیل راهبردی، استخراج و طبق هبندی موضوعی راهبردهای دفاع غیرعامل و نهایتاً اصلاح شرح خدمات طرح توسعه و عمران شهر سنندج به مثابه ی نمونه معرفی می شود. روش تحقیق به کار گرفته شده در این پژوهش توصیفی و تحلیلی است که با تکیه بر مستندسازی کتابخانه ای و برداش تهای میدانی به تحلیل محتوا م یپردازد. نتایج تحقیق نشان م یدهد که امکان ورود مفهوم دفاع غیرعامل به تمامی فصول طرح توسعه و عمران شهری وجود دارد. با توجه به روندی که در این پژوهش در پیش گرفته شد، الگوی ورود مفاهیم دفاع غیرعامل شهری به اسناد توسع هی شهری با رویکرد کاهش آسیب پذیری شهری حین بحران های نظامی پیشنهاد گردید.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Pattern of Defining the Indicators of Civil Defense for Reducing Urban Vulnerability Case Study of Sanandaj City

نویسندگان [English]

  • mehdi razpour 1
  • Mojtaba Araghizadeh 2
  • mehran Alalhesabi 3
3 Associate Professor, Department of Urban and Regional Planning, Faculty of Architecture and Urban Planning, Iran University of Science and Technology, Tehran, Iran
چکیده [English]

The absence of preparations of civil defense in principles of urban planning and master & detailed plans have faced the life of cities with serious threats in militant crisis. Unfortunately, it is clear that there is not any significant consideration in these plans related to the definition of civil defense and if they exist, they have not employed in the executive process. This challenge also exists in agreement TYPE 12 as agenda for preparing the master plans of Iranian cities. The main goal of this research is explaining a model for application of civil defense in the cities master plans. This model produced and introduced as documentation of civil defense elements and identifying the urban defenseless elements, scenario making of urban threats and vulnerabilities, strategic analysis, exporting and classification of thematic strategies of civil defense and ultimately modifying agenda of Sanandaj city master plan as the basic sample. The research methodology of paper is a descriptive and analytical method that analyzes the content relying on library documentation and field study. The extracted strategies of the paper show that civil defense definition can be used in all headings of cities master plan. At the end of the paper, a model was presented to show how civil defense can be used in urban development plans in order to reduce urban vulnerability.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Civil defense model
  • Civil Defense Indicators
  • Urban Development Plans (master plans)
  • Sanandaj city
1. ابهری، مریم ) 1386 (. مدیریت بحران نظامی. پژوهشکده مهندسی پدافند
غیرعامل، دانشگاه مالک اشتر، تهران.
۲. اسماعیلی، علیرضا ) 1388 (. مدیریت بحران در حوزه ی ترافیک. دانشگاه
1م انتظامی، تهران.
۳. دهخدا، علی اکبر، ) 1372 (. لغت نامه دهخدا. مؤسس هی چاپ و انتشارات
دانشگاه تهران.
4. Chairman of the Joint Chiefs of Staff (2006). National
Military Strategy to Combat Weapons of Mass Destruction.
U.S. Department of Defense, Washington DC,
U.S.
۵. نباتی، عزت الله ) 1388 (. مبانی پدافند غیرعامل. دانشکده فارابی، تهران.
۶. معاونت برنامه ریزی و نظارت راهبردی ریاست جمهوری ) 1383 (. قانون
برنامه ی چهارم توسعه ی اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی
ایران ) 1388 - 1384 (.
۷. مجمع تشخیص مصلحت نظام ) 1386 (. سیاست های کلی نظام در بخش
پدافند غیرعامل.
۸. موحد ینیا، جعفر ) 1388 (. اصول و مبانی پدافند غیر عامل. مجتمع
دانشگاهی آمایش و پدافند غیر عامل، دانشگاه صنعتی مالک اشتر، انتشارات
دانشگاه صنعتی مالک اشتر.
۹. مجمع تشخیص مصلحت نظام ) 1384 (. سند چشم انداز بیست ساله ی
نظام جمهوری اسلامی ایران.
۱۰ سازمان پدافند غیرعامل کل کشور ) 1385 (. ملاحظات پدافند غیرعامل
در طر حهای توسعه و عمران )جامع( ناحیه ای. انتشارات سازمان پدافند
غیرعامل کشور.
۱۱ عندلیب، علیرضا و اخگر، حامد ) 1393 (. تدقیق مفهوم پدافند غیرعامل در
شورای برنام هریزی و توسعه ی استان ها، مطالع هی موردی استان تهران.
فصلنامه ی پدافند غیرعامل. 5 ) 2(، 15 28 .
۱۲ دفتر مقام معظم رهبری ) 1390 (. سیاست های کلی آمایش سرزمین، 1- 4.
۱۳ معاونت برنامه ریزی و نظارت راهبردی ریاست جمهوری ) 1388 (. قانون
برنامه ی پنجم توسعه ی اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی
ایران ) 1393 - 1389 (.
۱۴ اساسنام هی سازمان پدافند غیرعامل کشور ستاد کل نیروهای مسلح
) 1393 (. مصوب مقام معظم رهبری.
۱۵ عندلیب، علیرضا؛ شریف، مطوف ) 1379 (. شناخت مبانی آمایش مناطق
مرزی با نگاهی تحلیلی به منطقه ی نهبندان. تهران: دانشگاه شهید بهشتی.
16. Kummer RE, Kummer RB (1973). Shelter Design Data.
U.S. Department of Defense, Washington DC, U.S.
۱۷ زیاری، کرامت الله ) 1380 (. پدافند غیرعامل و برنام هریزی پناهگاه شهری.
مجله ی صفه. شماره ی 11 . 
نشریات سازمان پدافند غیر عامل، شماره های 1- 11 .
۱۹ داعی نژاد، فرامرز ) 1385 (. اصول و رهنمودهای طراحی و تجهیز فضای
باز مجموع ههای باز مسکونی به منظور پدافند غیرعامل، مجموعه مقالات
سمینار سیاست های توسعه مسکن انبوه در ایران، وزارت مسکن و شهرسازی،
مرکز تحقیقات مسکن و ساختمان، تهران.
۲۰ حسینی امینی، حسن ) ۱۳۹۱(. تحلیل موقعیت شهرک اداری شهریار بر
اساس اصول پدافند غیرعامل، پای ان نامه کارشناسی ارشد، رشته ی جغرافیا و
برنام هریزی شهری، دانشگاه پیام نور، تهران، استاد راهنما خانم دکتر نفیسه
مرصوصی، استاد مشاور دکتر حسن کامران.
۲۱ اخگر، حامد ) 1393 (. تدقیق مفهوم پدافند غیرعامل در شورای برنامه ریزی
و توسع هی استا نها، مطالعه ی موردی استان تهران. فصلنام هی پدافند
غیرعامل، شماره ی 18 .
۲۲ آیت اللهی، علیرضا ) 1388 (. دفاع از شهرها در برابر عوامل جنگ های
نوین، مجموعه مقالات وب سایت سازمان پدافند غیرعامل.
۲۳ اکبری، عباس ) 1384 (. اصول و ملاحظات پدافند غیرعامل. نشریه ی
شماره ی 3 پدافند غیرعامل، تهران، معاونت پدافند غیرعامل قرارگاه پدافند
هوایی خاتم الأنبیاء )ص(.
۲۴ اسماعیلی شاهرخت، مسلم؛ تقوایی، علی اکبر ) 1390 (. ارزیابی
آسی بپذیری شهر با رویکرد پدافند غیرعامل با استفاده از روش دلفی؛ نمونه ی
موردی شهر بیرجند. مجله ی مدیریت شهری، شماره ی 28 ، 93 - 110 .
۲۵ بوالحسنی، عبدالله ) 1384 (. نشریه ی شماره 3 پدافند غیرعامل، اصول
و ملاحظات؛ تهران، معاونت پدافند غیرعامل قرارگاه پدافند هوایی خاتم
الأنبیاء )ص(.
۲۶ کامران، حسن؛ امینی، داوود؛ حسینی امینی، حسن ) 1391 ( کاربرد
پدافند غیرعامل در برنام هریزی مسکن شهری. مجله پژوه شهای شهری و
منطقه ای دانشگاه اصفهان، 4) 15 (.
۲۷ فتحی رشید، علی؛ قلیزاده، الهام ) 1388 (. برگزید هی مجموعه مقالات
دومین همایش جامعه ی ایمن شهر تهران، شهرداری تهران.
۲۸ شهناز، علی اکبر؛ رضایی نیا، حسن ) 1391 (. بررسی وضعیت آسیب پذیری
لرزه ای ناشی از شبکه معابر شهری. چهارمین کنفرانس برنام هریزی و مدیریت
شهری، مشهد.
۲۹ عسگری، علی ) 1383 (. برنامه ریزی و مدیریت سوانح در آموزش عالی.
مجله ی شهرداری ها، 6 ) 60 (.
۳۰ سجادیان، ناهید؛ مودت، الیاس ) 1394 (. رویکردی بر آسیب شناسی
شهری از منظر پدافند غیرعامل مطالعه ی موردی کلان شهر اهواز. فصلنامه ی
جغرافیا و مطالعات محیطی، 4 ) 15 (.
۳۱ ملکی، سعید؛ مودت، الیاس ) 1391 (. اهمیت و ضرورت پدافند غیرعامل
در برنامه ریزی شهری. مجموعه مقالات ششمین کنگره ی انجمن ژئوپلتیک
ایران، پدافند غیرعامل.
۳۲ تقوایی، مسعود؛ جوزی خمسلویی، علی ) 1391 (. مدیریت و برنامه ریزی
بحران در فضاهای شهری با رویکرد پدافند غیرعامل و مدل ؛SWOT
مطالع هی موردی مسیرهای راهپیمایی شهر اصفهان، مجل هی آمایش
جغرافیایی فضا، 2 ) 6(.
۳۳ جلالی، غلامرضا؛ تاجور، اسماعیل ) 1387 (. مبانی پدافند غیرعامل و
تعلیمات صورت گرفته توسط کشور سوئیس. مجل هی پدافند غیرعامل
دانشگاه مالک اشتر، شماره ی 8، اصفهان.
۳۴ پریزادی، طاهر؛ حسینی امینی، حسن ) 1391 (. شهرسازی براساس اصول
پدافند غیرعامل )ارزیابی شهرک اداری شهر شهریار(. چهارمین همایش علمی
سراسری دانشجویی، دانشکده جغرافیا، دانشگاه تهران.
۳۵ کامران، حسن؛ امینی، داوود؛ حسینی امینی، حسن )ب 1391 (. ارزیابی
بافت قدیم شهرها مبتنی بر اصول پدافند غیرعامل. فصلنامه ی مطالعات
مدیریت شهری، 4 ) 12 (.
36. Brandon, P. (2011). Extreme Management in Disaster
Recovery. journal of Procedia Engineering, 14(2):
1-20.
37. Recchia, F. (2005). Immigration, politics and violence
in urban France: between fiction and facts. Journal of
Environmental crisis. 12(9): 20-42.
۳۸ گزارش پایگاه خبری پارسینه ) 1390 (. کد خبر: 56159 ؛ واقع در آدرس
اینترنتی:
http://www.parsine.com/fa/news/56159
۳۹ گزارش صدا و سیمای مرکز کردستان ) 1391 (. واقع در آدرس اینترنتی:
http://kordestan.irib.ir/index.php?option=com_content&
view=article&id=12193&catid=342:1389-11-04-07-37-
55&Itemid=354
۴۰ گزارش اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی کردستان ) 1390 (. واقع در آدرس
اینترنتی:
http://kordestan.farhang.gov.ir/fa/news/27496
۴۱ مؤیدی نژاد، حمزه؛ حقی آبی، امیرحمزه؛ جلیلی، سعید ) 1388 (. نواقص
و کاست یهای مدیریت بحران در شریا نهای حیاتی ایران، مجموعه مقالات
وب سایت سازمان پدافند غیرعامل.
42. Flamm, M. (1960). Law and Order, Columbia university
press. New York.
۴۳ طرح توسعه و عمران )جامع( شهر سنندج، مصوب 1385 ، مهندسین مشاور
تدبیر شهر.
۴۴ سیاس تهای ابلاغی مقام معظم رهبری در امور پدافند غیر عامل مورخ
.1389/11/29
http://farsi.khamenei.ir/news-content?id=16985
۴۵ سند راهبردی پدافند غیرعامل کشور ) 1391 ( سازمان پدافند غیرعامل
کشور.
http://paydarymelli.ir/fa/special/4
۴۶ رازپور، مهدی ) 1393 (. ملاحظات پدافند غیرعامل در طر حهای توسعه و
عمران شهری، طرح توسعه و عمران شهر سنندج، پروژه ی پژوهشی مجتمع
دانشگاهی آمایش و پدافند غیرعامل- پژوهشکده شهرسازی و معماری
دفاعی، به راهنمایی مهندس مجتبی عراقی زاده، دانشگاه مالک اشتر تهران.
۴۷ خیرالدین، رضا؛ رازپور، مهدی ) 1393 (. بررسی پیامدهای اقتصاد
غیررسمی و توریسم تجاری بر تحولات کالبدی فضایی شهرستان مرزی
بانه رویکرد تحلیل استراتژیک فضایی چند مقیاسی. مجل هی مطالعات و
پژوهش های شهری و منطقه ای، 5 ) 20 (.