پهنه‌بندی خطر وقوع زمین‌لغزش در استان‌ تهران با استفاده از مدل فازی

عابدینی, موسی; یعقوب نژاداصل, نازیلا

پهنه‌بندی خطر وقوع زمین‌لغزش در استان‌ تهران با استفاده از مدل فازی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

دانشگاه محقق اردبیلی

چکیده

بخش‌های کوهستانی استان تهران بر روی سازندهای حساس به زمین‌لغزش احداث شده است و اگر حرکات لغزشی در این نواحی رخ دهد، چه بسا شاهد اثرات جبران‌ناپذیر در همه‌‌ی ابعاد آن باشیم. هدف این پژوهش بررسی و تحلیل زمین‌لغزش در استان تهران و پهنه‌بندی نواحی مستعد وقوع زمین‌لغزش است. این پهنه‌بندی از طریق مدل فازی با استفاده از ۸ شاخص کمی و کیفی شامل زمین‌شناسی، ارتفاع، شیب دامنه‌ها، جهت ‌دامنه‌ها، فاصله از گسل‌ها، فاصله از رودخانه‌ها، کاربری ‌زمین و بارش، به عنوان عوامل مؤثر در وقوع حرکات لغزشی در نرم‌افزار Arc GIS انجام شد. نتایج نشان داد در حدود ۳۱/۱۳ درصد از محدوده‌‌ی مورد مطالعه نیز در پهنه‌های با آسیب‌پذیری زیاد و بسیار زیاد قرار گرفته است. حدود ۷۱/۱۳ درصد در پهنه‌ی با آسیب‌پذیری متوسط و ۹۴/۷۲ درصد از مساحت استان تهران در پهنه‌ی با خطر وقوع کم و بسیار کم قرار گرفته است. پس از انجام مشاهدات میدانی از نواحی مستعد وقوع زمین‌لغزش و مقایسه‌ی آن با نقشه‌ی پهنه‌بندی به ‌دست ‌آمده صحت و کارایی مدل فازی تأیید می‌شود. پهنه‌های با آسیب‌پذیری بالا، عمدتاً نواحی کوهپایه‌ای و کوهستانی استان تهران هستند. علت آسیب‌پذیری بالا، عوامل توپوگرافی و انسانی هستند، هر چند مورفولوژی پهنه‌های در معرض خطر زمین‌لغزش، از عامل شیب تبعیت کرده است و این نشان‌دهنده‌ی نقش عامل شیب در وقوع حرکات لغزشی است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Risk zonation of the landslides in Tehran province using Fuzzy Model

نویسندگان [English]

mousa abedini
Nazila Yaghoob Nejad ASL

چکیده [English]

The mountainous parts of Tehran province is located on the formations where are susceptible to landslides and if the landslide occurres in these areas, we will be facing the irreparable effects in various aspects. The purposes of this study are investigation and analysis of landslide in Tehran province and zonation of those areas where are susceptible to landslide. This zonation is done by using 8 quantitative and qualitative indicators, including geology, elevation, slope, aspect, distance from the faults, distance from the rivers, land use and average annual precipitation as the factors in the occurrence of landslide in ArcGIS software. The result of the present study showed that about 13.31 percent of the study area is located in high and very high zones of potential vulnerability, 13.71 percent of the study area is located in moderate zone of potential vulnerability, and about 72.94 percent is located in low and very low zones of potential vulnerability as well. After conducting field observations of landslide-prone areas and comparing it with the zonation map, accuracy and efficiency of fuzzy model will be verified. High and very high zones of potential vulnerability are mainly foothills and mountainous areas of Tehran Province. We considered high vulnerability due to topography and human factors. However, risk of landslides morphology seems to be a function of slope, indicating the role of slope in landslide occurrence.

کلیدواژه‌ها [English]

Zonation
landslide
Fuzzy model
Tehran province

مراجع

1. هادی مصلح، مژگان؛ خان لری، غلامرضا (۱۳۸۶). بررسی رخداد سنگ لغزش در جاده‌ی فشم ـ میگون به روش تحلیل برگشتی. چاپ در مجموعه مقالات پنجمین همایش زمین‌شناسی مهندسی و محیط زیست ایران، ۳۹۷ ـ ۴۰۴.
2. پورقاسمی، حمیدرضا؛ مرادی، حمیدرضا؛ فاطمی عقدا، سید محمود؛ محمدی، مجید (۱۳۸۵). مقدمه‌ای بر منطق فازی و کاربرد آن در پهنه‌بندی خطر زمین‌لغزش. مجموعه مقالات همایش منابع طبیعی توسعه‌ی پایدار در عرصه‌های جنوبی دریای خزر، ۸۵۰- ۸۵۸.
3. عظیم‌پور، علیرضا؛ صدوق، حسن؛ دلال‌اوغلی، علی؛ ثروتی، محمدرضا (۱۳۸۸). ارزیابی نتایج مدل AHP در پهنه‌بندی خطر زمین‌لغزه (مطالعه‌ی موردی: حوضه‌ی آبریز اهرچای). مجله‌ی علمی ـ پژوهشی فضای جغرافیایی، شماره‌ی ۲۶ (۸)، ۷۱- ۸۷.
4. Gorsevski, Pece V., Piotr Jankowski, Paul., Gessler, E (2005). Spatial Prediction of Landslide Hazard Using Fuzzy k-means and Dempster-Shafer Theory, Transactions in GIS, Blackwell Publishing Ltd 9(4), 455- 474.
5. Lee, S (2007). Application and veriﬁcation of fuzzy logic to landslide susceptibility mapping. Journal of Environ Geol, 52(4), 615- 623.
6. Shahabi. Himen (2010). Landslide Hazard Investigation in Saqqez Marivan main road in Kurdistan province, The 1 ^st International Applied Geological Congress, pp. 26-28.
7. Sharifi, R., Uromeihy, A., Ghorashi, M (2011). Fuzzy logic model in landslide hazard zonation based on expert judgment, International Journal of Fundamental Physical Sciences, 1(4), pp. 95-98.
8. Gemitzi, A., Falalakis, G., Petalas, C (2011). Evaluating Landslide Susceptibility Using Environmental Factors, Fuzzy Membership Functions And GIS. Journal of Global NEST, 13(1), pp.28- 40.
9. Roslee, Rodeano., Tajul., Jamaluddin, Anuar., Mustapa Abd, Talip (2012). Landslide Susceptibility Mapping (LSM) at Kota Kinabalu, Sabah, Malaysia using Factor Analysis Model (FAM). Journal of Advanced Science and Engineering Research, 2(1), 80-103.
10. فتاحی اردکانی، محمدعلی، غیومیان، جعفر، جلالی، نادر (۱۳۸۲). ارزیابی کار آیی مدل‌های پهنه‌بندی خطر زمین‌لغزش در حوضه آبخیز سد لتیان. مجله‌ی زمین‌شناسی مهندسی، شماره‌ی ۱(۱)، ۲۵-۴۲.
11. شریفی، رحمان (۱۳۸۳). تحلیلی بر مقایسه‌ی دو روش نیل سون و اصلاح‌شده‌ی آن در پهنه‌بندی خطر زمین‌لغزش (مطالعه موردی: حوزه آبخیز حسن‌آباد کال پوش شاهرود)، چاپ در مجموعه مقالات چهارمین کنفرانس زمین‌شناسی مهندسی و محیط‌زیست ایران، ۲۰۳-۲۱۳.
12. گزارش گروه فرسایش و تثبیت حرکات توده‌ای (۱۳۸۶). ۱۴۱ صفحه.
13. نصر آزادانی، احمد، شیرانی، کوروش (۱۳۸۸). ارزیابی و مقایسه‌ی روش‌های پهنه‌بندی آماری دومتغیره، با استفاده از GIS (مطالعه‌ی موردی: حوضه‌ی آبخیز دز علیا)، چاپ در مجموعه مقالات شانزدهمین همایش ژئوماتیک ۸۸، ۵۰- ۶۵.
14. عبد الخانی، علی؛ جمالی، علی‌اکبر (۱۳۸۸). کاربرد GIS و فرایند تحلیل سلسله‌مراتبی در پهنه‌بندی خطر زمین‌لغزش و مقایسه‌ی ارجحیت عوامل مؤثر در ایجاد لغزش (مطالعه‌ی موردی: حوضه‌ی آبخیز مشاد یزد)، چاپ در مجموعه مقالات شانزدهمین همایش ژئوماتیک ۸۸، دانشگاه تهران، ۱۰۰- ۱۱۵.
15. مصفایی، جمال؛ اونق، مجید؛ مصداقی، منصور؛ شریعت جعفری، محسن (۱۳۸۸). مقایسه‌ی کارایی مدل‌های تجربی و آماری پهنه‌بندی خطر زمین‌لغزش (مطالعه‌ی موردی: آبخیز الموت رود)، مجله‌ی پژوهش‌های حفاظت آب ‌و خاک، شماره‌ی ۴ (۱۶)، ۴۳-۶۱.
16. متکان، علی‌اکبر، سمیعا، جلال، پور علی، سید حسین، صفایی، مهرداد (۱۳۸۸). مدل‌های منطق فازی و سنجش ‌از دور جهت پهنه‌بندی خطر زمین‌لغزش در حوضه‌ی آبخیز لاجیم، فصلنامه‌ی زمین‌شناسی کاربردی، شماره‌ی ۴ (۵)، ۳۱۸- ۳۲۵.
17. رهنما راد، جعفر؛ یادگار زایی، محمدحسن؛ کنگی، عباس (۱۳۸۹). پهنه‌بندی خطر زمین‌لغزش در منطقه‌ی اسکل‌آباد خاش با استفاده از روش آماری دومتغیره و سیستم اطلاعات جغرافیایی، فصلنامه‌ی زمین‌شناسی کاربردی، شماره‌ی ۴ (۶)، ۲۵۷- ۲۷۷.
18. بهشتی راد، مسعود؛ فیض نیا، سادات؛ سلاجقه، علی؛ احمدی، حسن (۱۳۸۹). پهنه‌بندی خطر زمین‌لغزش‌ها با مدل رگرسیون چند متغیره با استفاده از GIS، فصلنامه‌ی جغرافیای طبیعی، شماره‌ی ۷ (۳)، ۳۳- ۴۰.
19. علایی طالقانی، محمود؛ رحیم‌زاده، زهرا (۱۳۸۹). شبیه‌سازی احتمال وقوع لغزش در حوضه‌ی آبخیز جوانرود با مدل تحلیل سلسله‌مراتبی (AHP) با تأکید بر ویژگی‌های مورفولوژی، مجله‌ی جغرافیا و برنامه‌ریزی محیطی، شماره‌ی ۴ (۴۴)، ۵۳-۷۲.
20. قنواتی، عزت‌الله (۱۳۹۰). پهنه‌بندی خطر لغزش در حوضه‌ی جاجرود با استفاده از روش تحلیل سلسله‌مراتبی، نشریه‌ی تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، شماره‌ی‌ ۲۰ (۱۳)، ۵۱ - ۶۸.
21. عابدینی، موسی؛ فتحی، محمدحسین (۱۳۹۳). پهنه‌بندی حساسیت خطر وقوع زمین‌لغزش در حوضه‌ی آبخیز خلخال چای با استفاده از مدل‌های چند معیاره. مجله‌ی پژوهش‌های ژئومورفولوژی کمی، شماره‌ی ۴ (۸)، ۷۱- ۸۵.
22. Pradhan, B (2011). An Assessment of the Use of an Advanced Neural Network Model with Five Different Training Strategies for the Preparation of Landslide Susceptibility Maps. Journal of Data Science, No. 9, pp. 65- 81.
23. گزیده نتایج سرشماری عمومی نفوس و مسکن ۱۳۹۵، ۴۴ صفحه.
24. سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح (۱۳۹۱). مدل رقومی ارتفاع استان تهران.
25. سازمان زمین‌شناسی تهران (۱۳۹۱). نقشه‌ی رقومی شده‌ی زمین‌شناسی استان تهران.
26. سازمان جنگل‌ها و مراتع (۱۳۹۱). نقشه‌ی رقومی شده‌ی کاربری زمین استان تهران.
27. سازمان هواشناسی کشور (۲۰۱۰). آمار ایستگاه‌های اقلیمی استان تهران.
28. Zadeh, Lotfi Askar (1965). Fuzzy Sets. Information and Control, 8, 338-353.
29. Farhudi, R., Pour Ahmad, A., Habibi, Q (2006). Using Fuzzy Logic and GIS for Site Selection of Solid Disposal, Fine Art Issue, No. 23, PP.15-24.