ارزیابی آسیب پذیری بافت های فرسوده شهری از منظر پدافند غیرعامل با استفاده از روش تحلیل سلسله مراتبی نمونه موردی: شهر اردبیل

نوع مقاله : مقاله علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 مجتمع دانشگاهی امایش و پدافند غیرعامل

2 دانشجوی کارشناسی ارشد برنام هریزی شهری دانشگاه بی نالمللی امام خمینی)ره( قزوین.

3 .دانشجوی کارشناسی ارشد برنام هریزی شهری دانشگاه بین المللی امام خمینی)ره( قزوین.

4 پژوهشگر

5 پژوهشگر ارشد پژوهشکده شهرسازی و معماری دفاعی دانشگاه صنعتی مالک اشتر

چکیده

همزمان با رشد و گسترش شهر و شهرنشینی، شهرها با ابعاد تازه‌ای از تهدیدات و با حجم بالایی از صدمات و آسیب‌های ناشی از آن به علت تمرکز جمعیت و ثروت در خود مواجه می‌شوند. بر این اساس ارزیابی آسیب‌پذیری شهرها در مقابل مخاطرات محیطی و تدوین راهکارهای مناسب برای کاهش خسارات امری اجتناب‌ناپذیر است. شهر اردبیل به واسطه موقعیت راهبردی و مرزی خود در شمال غرب کشور ایران، همواره یکی از نقاط در معرض تهدید توسط دشمن محسوب می‌شود. در این میان بافت‌های فرسوده به سبب مشکلات و نارسایی‌های کالبدی، اجتماعی و اقتصادی آسیب‌پذیری به مراتب بیشتری نسبت به سایر نقاط شهری دارند. بدین ترتیب هدف اصلی پژوهش حاضر، ارزیابی میزان آسیب‌پذیری بافت فرسوده شهر اردبیل از منظر پدافند غیرعامل است. این پژوهش بر اساس روش تحقیق توصیفی–تحلیلی و بر حسب هدف کاربردی است و همچنین روش جمع‌آوری داده‌ها و اطلاعات با استفاده از مطالعات کتابخانه‌ای و میدانی است. در این پژوهش ابتدا با توجه به شرایط ویژه بافت فرسوده شهر اردبیل و همچنین بررسی مطالعات تحقیقات پیشین 10 شاخص به‌منظور ارزیابی میزان آسیب‌پذیری تعریف شد؛ سپس متناظر با هر یک از شاخص‌ها زیر شاخص‌هایی در نظر گرفته شده است. در مرحله بعد با استفاده از نظرات کارشناسان هر کدام از معیارها و شاخص‌ها با استفاده از روش تحلیل سلسله مراتبی (AHP) و در محیط نرم‌افزار Expert Choice وزن‌دهی و اولویت‌بندی می‌شوند و در انتها با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS) نقشه‌های آسیب‌پذیری بافت فرسوده شهر اردبیل تهیه می‌شود. نتایج کلی تحقیق حاکی از آن است که 47.83 درصد از قطعات واقع در محدوده بافت فرسوده دارای آسیب‌پذیری زیاد، 33.71 درصد آسیب‌پذیری متوسط و 18.46 درصد هم از آسیب‌پذیری کمی برخوردارند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Vulnerability Assessments of Decayed Urban Fabric with Passive Defense Principles Using AHP Method Case Study: City of Ardabil

نویسندگان [English]

  • Ali Ghanbari Nasabb 1
  • Hamed Ghale As, 2
  • Hamed Nouri, 3
  • Jahan Agha Ghanizade 4
  • Firoz Ranjbar 5
1 tehran
2 Master Student of Urban Planning Imam Khomeini International University.
3 Master Student of Urban Planning Imam Khomeini International University.
چکیده [English]

As the city grows and expands and urbanization, cities are facing new dimensions of threats and a high volume of damage
due to the concentration of population and wealth. Therefore, the vulnerability assessment of cities to environmental
hazards and developing appropriate strategies to reduce losses is inevitable. The city of Ardebil, due to its strategic
and border position in the northwest of Iran, has always been considered as one of the areas threatened by the enemy. But it
is more vulnerable to other urban points due to problems and failures of physical, social and economic problems. Thus, the
main purpose of the present study is to assess the vulnerability of the decayed urban fabric of the city of Ardabil from the
point of passive defense. This study is applied and the general approach is descriptive-analytical and data and information
is mainly collected through field methods (interview and observation). In the present study, based on the specific conditions
of the decayed urban fabric of Ardebil city, as well as previous research studies, 10 indexes have been defined to assess
the vulnerability, and sub-indexes have been considered for each index. In the next step, using the expert’s opinions, each
criterion and indicators are weighted and prioritized using AHP method in Expert Choice software and finally using GIS
maps the vulnerability maps of the decayed urban fabric of the city of Ardabil is provided. The results shows that %47.83 of
the fragments located in the decayed urban fabric area had a high vulnerability, %33.71 moderate vulnerability and %18.46
had low vulnerability.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Vulnerability
  • Passive Defense
  • Decayed Urban Fabric
  • City of Ardabil
  • AHP
. محمدی ده‌چشمه، مصطفی، حیدری‌نیا، سعید (1394). مدل‌سازی مکان همجواری کاربری‌های ویژه از منظر پدافند غیرعامل در کلانشهر اهواز. فصلنامه برنامه‌ریزی و آمایش فضا، (شماره2)، صفحات 236-211.
2. عزیزی، محمد‌مهدی، برنافر، مهدی (1391). ارزیابی آسیب‌پذیری شهری ناشی از حملات هوایی (نمونه موردی: ناحیه یک از منطقه 11 شهر تهران). مجله علمی پژوهشی علوم و فناوری‌های پدافند غیرعامل، سال سوم (شماره 2)، صفحات 127-137.
3. شاهرخت، تقوایی، مسلم، علی‌اکبر (1390). ارزیابی آسیب‌پذیری شهر با رویکرد پدافند غیرعامل با استفاده از روش دلفی (مطالعه موردی: شهر بیرجند). فصلنامه مدیریت شهری، (شماره 28)، صفحات 110-93.
4. عزیزی، محمدمهدی، اکبری، رضا (1386). ملاحظات شهرسازی در سنجش آسیب‌پذیری شهرها از زلزله (مطالعه موردی: منطقه فرحزاد تهران). نشریه هنرهای زیبا، (شماره 34)، صفحات 36-25.
5. حاجی‌اکبری، سیاوش (1390). مدل‌سازی آسیب‌پذیری محیط‌های شهری از نظر کالبدی (مطالعه موردی: شهر اصفهان). تهران، پژوهشکده شهرسازی و معماری دفاعی دانشگاه صنعتی مالک اشتر.
6. زارع، مجتبی، رضایی، محمدرضا، رحیمی، عنایت‌اله (1395). ارزیابی آسیب‌پذیری بافت فرسوده شهر مرودشت در برابر زلزله با استفاده از AHP و GIS. نشریه پژوهش و برنامه‌ریزی شهری، سال هفتم (شماره 26)، صفحات 92-75.
7. استانداری اردبیل (1393). بررسی تطبیقی استان‌های کشور با توجه به جایگاه استان اردبیل در سال 1390، دفتر کل آمار و اطلاعات استانداری اردبیل.
8. مرکز آمار ایران (1395). سالنامه آماری سال، سرشماری عمومی و نفوس و مسکن شهر اردبیل.
9. استانداری اردبیل(1391). طرح جامع ایمنی در مناطق شهری استان اردبیل.
10. وزارت مسکن و شهرسازی، شرکت عمران و بهسازی شهری ایران (1391). طرح بهسازی و نوسازی بافت فرسوده شهر اردبیل.
11. زرگر، ابراهیم، مسگری، سارا (1387). پدافند غیرعامل در معماری (راهکاری جهت کاهش خطرپذیری در برابر سوانح). مجموعه مقالات وب سایت سازمان پدافند غیرعامل.
12. ابوالحسنی، ع (1384). پدافند غیرعامل، معماری و طراحی شهری در ایران. تهران، معاونت دفاع غیرعامل قرارگاه دفاع هوایی خاتم‌الانبیا (ص).
13. حمیدی، ملیحه (1371). ارزیابی الگوهای قطعه‌بندی اراضی و بافت شهری در آسیب‌پذیری مسکن از سوانح طبیعی. مجموعه مقالات سمینار سیاست‌های توسعه مسکن در ایران، تهران، سازمان ملی زمین و مسکن.
14. ویسه، یداله (1378). نگرشی بر مطالعات شهرسازی و برنامه‌ریزی شهری در مناطق زلزله‌خیز، چاپ اول. تهران، پژوهشگاه بین‌المللی زلزله‌شناسی و مهندسی زلزله.
15. حاتمی‌نژاد، حسین و همکاران (1388). ارزیابی میزان آسیب‌پذیری لرزه‌ای در شهر (نمونه مورد مطالعه: منطقه 10 شهرداری تهران). پژوهش‌های جغرافیای انسانی، دوره 68. صفحات 20-1.
16. عزیزی، محمدمهدی (1383). نقش شهرسازی در کاهش آسیب‌های زلزله، تجربه بم، گزارش نهایی طرح پژوهشی معاونت پژوهشی. تهران، دانشگاه تهران.
17. احمدی، حسن، شیخ‌کاظم، محمدرضا (۱۳۸۵). نقش برنامه‌ریزی تراکم‌های ساختمانی در کاهش آسیب‌های ناشی از زلزله، دومین کنفرانس بین‌المللی مدیریت جامع بحران در حوادث غیرمترقبه طبیعی، تهران، شرکت کیفیت ترویج.
18. صیامی، قدیر، لطیفی، غلامرضا، تقی‌نژاد، کاظم، زاهدی کلاکی، ابراهیم (1392). آسیب‌شناسی پدافندی ساختار شهری با استفاده از تحلیل سلسله مراتبی AHP و GIS. مطالعه موردی شهر گرگان. مجله آمایش جغرافیایی فضا، سال سوم (دوره 10)، صفحات 41-22.
19. Alexander, D (2002). From Civil Defense to Civil Protection and Back Again. (online). Availabile from: http://www.paydarymelli.ir.
20. McCarthy, J, J. Canziani, O, F, Leary, N, A, Okken, D, J, White, K, S (2001). Climate Change 2001: Impacts, Adaption and Vulnerability. Cambridge, Cambridge University Press.
21. Xiu, C, Chen, L, Song, W, Wu, W (2011). Vulnerability of large city and Its Implication in Urban Planning: A prespective of Intra-Urban Structure. Chinise Geographical Science, 21 (2), 204-210.
22. United Nations Office for Disaster Risk Reduction (2002). Living With Risk: A Global Review of Disaster Reduction Initiatives. Geneva, UNISDR.
23. Davis, I (2004). Rehabilition and Reconstruction. UNDP & DHA.