ارزیابی تاب آوری اقتصادی و نهادی جوامع شهری در برابر سوانح طبیعی

رضایی, محمدرضا

ارزیابی تاب آوری اقتصادی و نهادی جوامع شهری در برابر سوانح طبیعی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

محمدرضا رضایی

گروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه یزد

چکیده

امروزه جوامع در تلاش برای دست‌یابی به شرایطی هستند که در صورت وقوع بحران، بازگشت سریع آن‌ها را به وضعیت پیش از بحران (اولیه یا عادی) فراهم سازد. از این رو در سال‌های اخیر به تاب‌آوری به جای آسیب‌پذیری تأکید خاصی می‌شود. این پژوهش از نوع کاربردی است که با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی به شناسایی شاخص‌ها و عوامل مؤثر بر تاب‌آوری اقتصادی و نهادی و ارزیابی میزان آن‌ها در شهر تهران می‌پردازد. در این پژوهش ابتدا از طریق مطالعات کتابخانه‌ای، شاخص‌ها و عوامل مؤثر بر تاب‌آوری اقتصادی و نهادی شناسایی و تعریف عملیاتی شدند، سپس با استفاده از پرسشنامه‌ای در قالب فرآیند تحلیل سلسله‌مراتبی، وزن نهایی شاخص‌ها به‌وسیله‌ی کارشناسان داخلی و خارجی تعیین شد. در مرحله‌ی بعد با استفاده از دو پرسشنامه‌ی خانوار و میدانی، اطلاعات مورد نیاز از خانوارها و محله‌های نمونه جمع‌آوری شد، سپس با استفاده از فرآیند تحلیل سلسله‌مراتبی و روش PROMETHEE، محله‌های مورد مطالعه رتبه‌بندی شدند. نتایج تحقیق نشان داد که از میان شاخص‌های مورد مطالعه، شاخص میزان خسارت با وزن 383/0 و شاخص ظرفیت جبران خسارت با وزن 281/0 از بعد اقتصادی، دارای بیشترین اهمیت و شاخص عملکرد نهادی با وزن 127/0 و شاخص توانایی بازگشت با وزن 104/0 از نظر اهمیت در شرایط متوسط و شاخص‌های بستر نهادی و روابط نهادی از بعد نهادی با اوزان 056/0 و 049/0 دارای اهمیت کمتری هستند. همچنین با توجه به روش PROMETHEE، اولویت‌بندی نهایی محله‌های مورد مطالعه نشان داد که محله‌های قیطریه، ستارخان، نارمک و قلعه‌مرغی از نظر شاخص‌های تاب‌آوری اقتصادی و نهادی به ترتیب در رتبه‌های اول تا چهارم قرار دارند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Evaluating the economic and institutional resilience of urban communities to natural disasters using PROMETHE technique

نویسنده [English]

Mohammad Reza Rezaei

Assist. Prof., Department of Geography, Yazd University ,Yazd, Iran

چکیده [English]

Nowadays, communities are more focused on rapid recovery and returning to pre-crisis status in the event of a crisis. Therefore special emphasis is being put on the notion of resilience instead of vulnerability. In this applied research, descriptive-analytical methods were used to identify the indicators affecting economic and institutional resiliency and to evaluate these indicators in the city of Tehran. After defining the indicators through library-based studies, their weights were calculated using a questionnaire answered by domestic and foreign specialists and AHP method. In the next stage a field study was carried out to gather the required information from the sample households and neighborhoods. And finally AHP and PROMETHE methods were used to rank the resilience of the sample neighborhoods. Results indicate that economic indicators of ‘Loss rate’ (0.383) and ‘Compensation capacity’ (0.281) have the highest weights while ‘Institutional efficiency’ (0.127) and ‘Ability to recover’ (0.104) are of medium importance and ‘Institutional context’ (0.056) and ‘Institutional relations’ (0.049) are the least significant indicators. Furthermore, based on PROMETHE method, Gheitarieh, Satarkhan, Narmak and Ghale Morghi were ranked as the first four neighborhoods in terms of economic and institutional resilience.

کلیدواژه‌ها [English]