مدیریت بحران

سنجش آسیب پذیری فضاهای شهری در برابر مخاطرات طبیعی با رویکرد تاب آوری کالبدی مطالعه ی موردی: محله زرگنده تهران

محمد تقوی زواره؛ حمیدرضا صارمی؛ مجتبی رفیعیان

دوره 9، شماره 2 ، آبان 1399، ، صفحه 127-137

چکیده

سوانح طبیعی که جزئی از فرآیند زندگی بشر به شمار می رود، به عنوان چالشی اساسی برای نیل به توسعه پایدار جوامع انسانی مطرح هستند. ازاین رو دیدگاه غالب از تمرکز برروی صرفاً کاهش آسیب پذیری به افزایش تاب آوری ... بیشتر سوانح طبیعی که جزئی از فرآیند زندگی بشر به شمار می رود، به عنوان چالشی اساسی برای نیل به توسعه پایدار جوامع انسانی مطرح هستند. ازاین رو دیدگاه غالب از تمرکز برروی صرفاً کاهش آسیب پذیری به افزایش تاب آوری در برابر سوانح تغییر پیدا کرده است. تاب آوری به عنوان «میزانتخریب و زیانی که یک سیستم قادر است جذب کند، بدون آنکه از حالت تعادل خارج شود » و «میزان توانایی یک سیستم برای خود سازماندهیدر شرایط مختلف » تعریف می شود. این پژوهش با هدف شناسایی وضعیت آسیب پذیری فضاهای شهری محله زرگنده تهران و اتخاذ راهکارهاییبرای تاب آور کردن فضاهای آسیب پذیر انجام شده است. این پژوهش کاربردی است و با استفاده از روش تحقیق کمی و رویکرد توصیفی-تحلیلی بهاستخراج شاخص های تاب آوری کالبدی و سنجش آنها در محدوده مطالعه می پردازد. برای نهایی کردن شاخص ها از پرسشنامه متخصصان علومشهری و در راستای اولوی تبندی آنها از روش تحلیل سلسله مراتبی ) AHP ( استفاده شده است. نتایج ارزیابی نشان می دهد بافت و فضاهای شهریبخش های مرکزی و شرقی محدوده به علت وجود فرسودگی، معابر کم عرض، مشکلات دسترسی و تراکم بالای جمعیتی آسیب پذیرتر از سایر پهنه هاهستند. در نهایت می توان با اتخاذ راهکارهایی برای کاهش ضعف سیستم های کالبدی در فضاهای شهری و نیز اموزش و فرهنگ سازی جامعه محلیدر مواجهه با سوانح طبیعی، در راستای ارتقای تاب آوری محدوده گام برداشت.

راهبردهایی به منظور کاهش آسیب پذیری بافت های تاریخی در برابر زلزله مطالعه ی موردی: بافت تاریخی شهر یزد

محمد امجد؛ ایرج[ سلطانی

دوره 8، شماره 2 ، اسفند 1398، ، صفحه 17-32

چکیده

این پژوهش با تدوین معیارها و شاخص های مؤثر در آسیب پذیری و مشخص نمودن نقاط آسیب پذیر در سطح بافت به دنبال تدوین راهبردهاییبرای پیشگیری و کاهش میزان خطرات احتمالی زلزله در بافت تاریخی شهر یزد است. شهر یزد ... بیشتر این پژوهش با تدوین معیارها و شاخص های مؤثر در آسیب پذیری و مشخص نمودن نقاط آسیب پذیر در سطح بافت به دنبال تدوین راهبردهاییبرای پیشگیری و کاهش میزان خطرات احتمالی زلزله در بافت تاریخی شهر یزد است. شهر یزد یکی از شهرهای کشور است که دارای بافت فرسوده وتاریخی ارزشمندی است و همواره در معرض بحران های طبیعی و انسانی قرار دارد. از مشخصه های اصلی این بافت اصولاً ناپایداری بناها و مجموعه ای از نارسایی های کالبدی، دسترسی، زیست محیطی، اقتصادی و مدیریتی است که نیازمند برنامه ریزی به منظور کاهش آسیب پذیری در برابر بحران زلزله است. نوع تحقیق کاربردی و روش آن توصیفی – تحلیلی است. برای تجزیه و تحلیل داده ها از روش های آمار توصیفی و مدل تحلیل شبکه و روش swot استفاده شده است. نتایج حاصل از مدل تحلیل شبکه نشان می دهد، شاخص های کالبدی شامل عرض کم معابر، قدمت ابنیه، وجود مخروبه ها،کیفیت ابنیه، تراکم ساختمانی، مساحت قطعات تفکیکی، نوع مصالح، تعداد طبقات با مقدار 22 / 0 بیشترین نقش را در آسیب پذیری بافت در هنگاموقوع زلزله دارد. برابر بررسی های صورت گرفته ضعف ها و تهدیدات با ضرایب 41 / 9 و 36 / 8 بیشترین مقدار و نقاط قوت و فرصت ها با ضرایب 13 / 7 و 6/54 کمترین مقدار را در آسیب پذیری بافت تاریخی شهر یزد به خود اختصاص داده اند. بر اساس این اطلاعات وضعیت بافت تاریخی شهر یزد با نقاط ضعف بیشماری روبه رو است (یعنی 9/ 45 درصد). این بدان معنا است که با روند برنامه ریزی های فعلی، تأکید بیشتر باید بر روی مقاوم سازی ابنیه ی موجود، ایجاد دسترسی های مناسب برای خدمات رسانی به موقع در شرایط بحرانی، اختصاص قسمت هایی از بافت تاریخی به فضاهای باز برای اسکان و تخلیه ی اضطراری در شرایط بحرانی صورت گیرد.

ارائه ی مدل ارزیابی جامع آسیب پذیری پهنه های شهری به تفکیک لایه های تشکیل دهنده ی شهر با رویکرد پدافند غیرعامل

آرزو علیخانی؛ اکرم برزگر بفرویی؛ حانیه نورالهی

دوره 8، شماره 2 ، اسفند 1398، ، صفحه 33-46

چکیده

ارزیابی و کاهش آسی بپذیری شهرها یکی از مهمترین الزامات طرهای پدافند غیرعامل است. با نگاه به شهر به مثابه ی سیستمی ازعناصر و اجزای به هم وابسته، لازمه ی ارزیابی آسیب پذیری شهری، بررسی همه جانبه ی اجزای ... بیشتر ارزیابی و کاهش آسی بپذیری شهرها یکی از مهمترین الزامات طرهای پدافند غیرعامل است. با نگاه به شهر به مثابه ی سیستمی ازعناصر و اجزای به هم وابسته، لازمه ی ارزیابی آسیب پذیری شهری، بررسی همه جانبه ی اجزای شهری و روابط بین آ نهاست. پژوهشحاضر با رویکردی کاربردی سعی در ارائه ی مدلی برای ارزیابی آسیب پذیری شهر به صورت جامع در برنامه ریزی شهری دارد که بتواند دررابطه با هر شهر مورد استفاده قرار گیرد. به این منظور پس از تبیین و تفکیک عناصر تشکیل دهنده ی شهر و اجزای مرتبط با هر یک از اینعناصر، در قالب هشت معیار اصلی و زیر معیارهای مربوط به هر یک، میزان آسیب پذیری شهر ناشی از نبود هر یک در نمونه ی فرضی موردبررسی قرار گرفت و سپس با استفاده از روش AHP و بهره گیری از نظر بیش از شصت کارشناس متخصص در حوزه ی شهرسازی، مدیریتشهری و پدافند غیرعامل، لایه ها چه به صورت درون سیستمی و چه به صورت برون سیستمی نسبت به یکدیگر وزن دهی شد، سپس وزنهر یک از عناصر در لایه ی مربوط در سیستم مکانی اعمال شد. در مرحله ی بعد شعاع آسیب پذیری هر یک از لایه ها مشخص شد و به منزله یضریب در لایه ها در نظر گرفته شد. در نهایت با کمک نرم افزار GIS و همپوشانی لایه ها در نمونه ی فرضی، پهنه بندی آسیب پذیری شهریبرای هر یک از معیارهای اصلی تولید شده است و در مرحله ی بعد با همپوشانی نقش ههای پهنه بندی مربوط به هر یک از معیارها نقشه ینهایی پهنه بندی آسیب پذیری در نمونه ی فرضی مشخص شده است که در پنج طیف آسیب پذیری پهنه های شهری را نسبت به یکدیگرنشان می دهد.

بررسی آسیب پذیری اجتماعی زنان در حوادث طبیعی با تأ کید بر زلزله های ورزقان و اهر

امیر سلطانی نژاد؛ ادیبه برشان

دوره 7، شماره 1 ، شهریور 1397، ، صفحه 99-108

چکیده

کشور ایران یکی از کشورهای حادثه خیز دنیا است که به طور میانگین هر هفته یک بار زلزله ی بالای 3 ریشتر را تجربه می کند. اگر چه زلزله یکحادثه ی طبیعی است، اما به سبب آثار اجتماعی گوناگونی که دارد به یک موضوع ... بیشتر

احصای شاخص های آسیب پذیری مجموعه های صنعتی از منظر پدافند غیر عامل

محمد علی نکوئی؛ ژیلا حسینی نژاد؛ مهدی نوری؛ مهدی نصیبی؛ نیلوفر صادقی

دوره 5، شماره 2 ، اسفند 1395، ، صفحه 83-90

چکیده

جهان در چند دهه‌ی اخیر شاهد ناآرامیهای بسیاری بوده است، وجود طیف گستردهای از تهدیدات بالقوه و بالفعل و وجود پایگاهها و کانونهای بحرانزا ،مسئله‌ی تهدیدات نظامی را در دایره‌ی پیشفرضهای ... بیشتر

ارزیابی آسیب پذیری بافت تاریخی شهرها در برابر زلزله با استفاده از روش تحلیل سلسله مراتبی (AHP) و سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS)

سعید فلاح علی آبادی؛ سعید گیوه چی؛ محمد اسکندری؛ علیرضا سرسنگی

دوره 2، شماره 1 ، شهریور 1392، ، صفحه 5-13

چکیده

وجود شهرهای با قدمت زیاد و مشکلات مربوط به شهرسازی بی‌برنامه و گسترش بافت‌های فرسوده‌ی شهری باعث شده است تا خطر زمین‌لرزه و تخریب‌های ناشی از آن بسیاری از شهرهای کشور ما را نیز تهدید کند. اما آنچه اهمیت ... بیشتر وجود شهرهای با قدمت زیاد و مشکلات مربوط به شهرسازی بی‌برنامه و گسترش بافت‌های فرسوده‌ی شهری باعث شده است تا خطر زمین‌لرزه و تخریب‌های ناشی از آن بسیاری از شهرهای کشور ما را نیز تهدید کند. اما آنچه اهمیت این تهدید را در مورد بافت‌های تاریخی دو چندان می‌کند، از یک‌سو ارزش‌ این بافت‌ها به‌عنوان سرمایه‌ای ملی و از سویی دیگر مشکلات و نارسایی‌هایی است که به دلایل گوناگون در زمینه‌های کالبدی، اجتماعی و فرهنگی در این فضاها بروز کرده است. مدیریت بحران ناشی از زلزله در بافت‌های تاریخی را می‌توان بسیج و سازماندهی تمامی امکانات و توانایی‌های کشور برای مقابله با بحران ناشی از وقوع زلزله و تبدیل آن به شرایط عادی و فرصتی برای بازسازی مطلوب و مناسب مناطق دارای بافت تاریخی باارزش تعبیر نمود. در این پژوهش ابتدا به شرایط ویژه‌ی بافت تاریخی محله‌‌ی فهادان یزد که زمینه‌ی آسیب‌پذیری آن را در برابر سوانح طبیعی فراهم نموده است، توجه گردیده است، سپس به تعریف شاخص‌های مؤثر در آسیب‌پذیری بافت تاریخی یزد و وزن‌دهی و اولویت‌بندی آن‌ها با استفاده از روش تحلیل سلسله‌مراتبی (AHP) و نرم‌افزار Expert choiceپرداخته می‌‌شود و در انتها با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS)، نقشه‌ی آسیب‌پذیری محله‌ی فهادان یزد ارائه می‌گردد. با توجه به این نقشه، مشاهده می‌گردد که توزیع مناطق با آسیب‌پذیری بالا، حدود 65 درصد از مساحت محله را در بر گرفته است. 20 درصد از محله، دارای آسیب‌پذیری متوسط و بقیه‌ی مساحت محله را فضاهای دارای آسیب‌پذیری کم به خود اختصاص داده‌اند.

پیاده سازی الگوریتم های سلسله مراتبی/ فازی جهت تعیین آسیب پذیری چند عامله ی هسته ی مرکزی شهرها

کیومرث حبیبی؛ علی سرکارگر اردکانی؛ زاهد یوسفی؛ مجتبی صفدر نژاد

دوره 1، شماره 2 ، اسفند 1391، ، صفحه 67-76

چکیده

توسعه‌ی شتابان شهرها و ازدیاد روز‌افزون جمعیت شهری در دهه‌های اخیر، برنامه‌ریزی، مدیریت و کنترل شهرها را بیش از پیش با مشکل مواجه کرده است. این مشکل در زمان وقوع بحران‌های طبیعی و به‌ویژه زمانی که ... بیشتر توسعه‌ی شتابان شهرها و ازدیاد روز‌افزون جمعیت شهری در دهه‌های اخیر، برنامه‌ریزی، مدیریت و کنترل شهرها را بیش از پیش با مشکل مواجه کرده است. این مشکل در زمان وقوع بحران‌های طبیعی و به‌ویژه زمانی که با ناهنجاری‌های اجتماعی همراه می‌شوند، بسیار پیچیده‌تر می‌گردد. تعیین میزان آسیب‌پذیری بافت‌های شهری با در نظر داشتن عوامل مؤثر بر آسیب‌پذیری، یکی از الزاماتی است که باید پیش از وقوع حوادث و به‌منظور آمادگی هرچه بیشتر برای مدیریت کارآمد بحران در شهرها، صورت پذیرد. سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS) از قدرتمندترین ابزارهایی است که در صورت کفایت اطلاعات ورودی، می‌تواند با توانایی‌های تحلیلی منحصر به فردش، به بهترین شکل ممکن ما را در تعیین پتانسیل آسیب‌پذیری محدوده‌های شهری یاری رساند. در این پژوهش، ابتدا با بهره‌گیری از (GIS)، نقشه‌ی میزان آسیب‌پذیری در منطقه‌ی 6 شهرداری تهران با توجه به معیارهای کالبدی، اجتماعی- اقتصادی و امنیتی تهیه شده است. برای تهیه‌ی این نقشه تعداد 38 شاخص ملاک قرار گرفته و در نهایت با روی ‌هم گذاری لایه‌های اطلاعاتی مربوط به این شاخص‌ها، میزان آسیب‌پذیری منطقه در 5 طبقه (از کمترین آسیب‌پذیری تا مناطق کاملاً مسئله‌دار) مشخص گردید، سپس مناطقی که دارای قابلیت استقرار مراکز امداد و نجات در منطقه و اطراف آن هستند تعیین شدند. در نهایت با استفاده از تحلیل شبکه کوتاه‌ترین مسیرهای دسترسی به محل حادثه مشخص گردیدند. براساس نتایج به‌دست آمده بیشترین میزان آسیب‌پذیری منطقه در بخش مرکز و جنوب شرقی منطقه است. بیش از 60 درصد ساختمان‌های این محدوده بسیار آسیب‌پذیر بوده و بخش عمده‌ای از آن‌ها جزو بافت‌های مسئله‌دار هستند؛ همچنین کمترین میزان آسیب‌پذیری مربوط به بخش‌های شمال منطقه است که عمده‌ی آن دارای پتانسیل آسیب‌پذیری نسبتاً پایین است.

مقالات آماده انتشار

شماره جاری

دوره 11 (1401)

دوره 10 (1400)

دوره 9 (1399)

دوره 8 (1398)

دوره 7 (1397)

دوره 6 (1396)

دوره 5 (1395)

دوره 4 (1394)

دوره 3 (1393)

دوره 2 (1392)

دوره 1 (1391)

کلیدواژه‌ها = آسیب پذیری

سنجش آسیب پذیری فضاهای شهری در برابر مخاطرات طبیعی با رویکرد تاب آوری کالبدی مطالعه ی موردی: محله زرگنده تهران

چکیده

راهبردهایی به منظور کاهش آسیب پذیری بافت های تاریخی در برابر زلزله مطالعه ی موردی: بافت تاریخی شهر یزد

چکیده

ارائه ی مدل ارزیابی جامع آسیب پذیری پهنه های شهری به تفکیک لایه های تشکیل دهنده ی شهر با رویکرد پدافند غیرعامل

چکیده

بررسی آسیب پذیری اجتماعی زنان در حوادث طبیعی با تأ کید بر زلزله های ورزقان و اهر

چکیده

احصای شاخص های آسیب پذیری مجموعه های صنعتی از منظر پدافند غیر عامل

چکیده

ارزیابی آسیب پذیری بافت تاریخی شهرها در برابر زلزله با استفاده از روش تحلیل سلسله مراتبی (AHP) و سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS)

چکیده

پیاده سازی الگوریتم های سلسله مراتبی/ فازی جهت تعیین آسیب پذیری چند عامله ی هسته ی مرکزی شهرها

چکیده