راهبردهایی به منظور کاهش آسیب پذیری بافت های تاریخی در برابر زلزله مطالعه ی موردی: بافت تاریخی شهر یزد

نوع مقاله : مقاله علمی - پژوهشی

نویسندگان

پژوهشگاه مهندسی بحران های طبیعی شاخص پژوه

چکیده

این پژوهش با تدوین معیارها و شاخص های مؤثر در آسیب پذیری و مشخص نمودن نقاط آسیب پذیر در سطح بافت به دنبال تدوین راهبردهایی
برای پیشگیری و کاهش میزان خطرات احتمالی زلزله در بافت تاریخی شهر یزد است. شهر یزد یکی از شهرهای کشور است که دارای بافت فرسوده و
تاریخی ارزشمندی است و همواره در معرض بحران های طبیعی و انسانی قرار دارد. از مشخصه های اصلی این بافت اصولاً ناپایداری بناها و مجموعه ای از نارسایی های کالبدی، دسترسی، زیست محیطی، اقتصادی و مدیریتی است که نیازمند برنامه ریزی به منظور کاهش آسیب پذیری در برابر بحران زلزله است. نوع تحقیق کاربردی و روش آن توصیفی – تحلیلی است. برای تجزیه و تحلیل داده ها از روش های آمار توصیفی و مدل تحلیل شبکه و روش swot استفاده شده است. نتایج حاصل از مدل تحلیل شبکه نشان می دهد، شاخص های کالبدی شامل عرض کم معابر، قدمت ابنیه، وجود مخروبه ها،کیفیت ابنیه، تراکم ساختمانی، مساحت قطعات تفکیکی، نوع مصالح، تعداد طبقات با مقدار 22 / 0 بیشترین نقش را در آسیب پذیری بافت در هنگام
وقوع زلزله دارد. برابر بررسی های صورت گرفته ضعف ها و تهدیدات با ضرایب 41 / 9 و 36 / 8 بیشترین مقدار و نقاط قوت و فرصت ها با ضرایب 13 / 7 و 6/54 کمترین مقدار را در آسیب پذیری بافت تاریخی شهر یزد به خود اختصاص داده اند. بر اساس این اطلاعات وضعیت بافت تاریخی شهر یزد با نقاط ضعف بیشماری روبه رو است (یعنی 9/ 45 درصد). این بدان معنا است که با روند برنامه ریزی های فعلی، تأکید بیشتر باید بر روی مقاوم سازی ابنیه ی موجود، ایجاد دسترسی های مناسب برای خدمات رسانی به موقع در شرایط بحرانی، اختصاص قسمت هایی از بافت تاریخی به فضاهای باز برای اسکان و تخلیه ی اضطراری در شرایط بحرانی صورت گیرد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Strategic Planning to Reduce the Vulnerability of Historical Textures Case study: Historical Texture of Yazd City

نویسندگان [English]

  • mohammad amjad
  • iraj soltani
shakhes pajouh reserch Institute
چکیده [English]

This research aims to develop vulnerability criteria and indicators and to identify vulnerable points at the surface of the tissue to prevent and reduce the risk of earthquakes in the historical context of Yazd. Yazd city is one of the cities of the country that has a well-worn and historically valuable texture and is always exposed to natural and human crises. The main features of this texture are structural instabilities and a series of physical, motor, environmental, economic and managerial failings that require planning to reduce vulnerability to earthquake crises. he type of research
is applied and its method is descriptive-analytical. To analyze the data, descriptive statistics methods and network analysis and swot methods are used to formulate strategic planning. The results of the network analysis model show that physical indices such as low passage widths, building age, demolition, building quality, building density, separation area, type of materials, number of floors with the value of 0.22 have the most role in injury Texture is susceptible to earthquake occurrence. Compared to the study of the planning process to reduce the vulnerability of the historical fabric of Yazd city, weaknesses and threats with coefficients of 9/41 and 8/36 have the highest amount of strengths and opportunities with coefficients of 7/13 and 6/ 54 have the lowest amount. According to this information, the historical context of Yazd city has numerous disadvantages (45.9%). This means that with the current planning process, more emphasis should be placed on retrofitting Existing buildings, providing adequate access to timely services in  ritical situations, allocating parts of the historical texture to open spaces for emergency accommodation and evacuation Critical event occurs.

کلیدواژه‌ها [English]

  • e arthquake
  • physical crisis management
  • vulnerability
  • historical context
  • Yazd city
1.نکویی مقدم، محمود؛ حیدری، آرزو؛ امیراسماعیلی، محمدرضا؛ مسعود، علی
) 1395 (. بررسی میزان آمادگی بیمارستا نهای دانشگاه علوم پزشکی
کرمان برای مقابله با بلایا، مجله ی تصویر سلامت، شماره ی 5.
2. Santos-Reyes, Jaime, Tatiana Gouzeva, Galdino Santos-
Reyes (2014). Earthquake risk perception and
Mexico City’s public safety, Procedia Engineering,
84.
3. Shia, Esmail (2010). Studying cities vulnerability
against earthquake with the use of Inversion
hierarchical weight process (IHWP) analysis
method and GIS – case study of district 6 of the
municipality of Tehran, Article series of the 4th
International Congress of the Islamic World
Geographers, Iran, Zahedan.
.۴ محمودزاده، امیر؛ پیراسته، سعید؛ ایرانپور، آزاده ) 1390 (. آشنایی با مفاهیم
مدیریت بحران، انتشارات علم آفرین، چاپ هفتم.
.۵ شمس، مجید؛ معصوم پور، جعفر؛ سعیدی، شهرام؛ شهبازی، حسین
) 1390 (. بررسی مدیریت بحران زلزله در باف تهای فرسوده شهر کرمانشاه.
فصلنامه جغرافیایی آمایش محیط، شماره ی 
6.پژوهشکده سوانح طبیعی ) 1382 (. ریزپهن هبندی ژئوتکنیک لرز های شهر
یزد. انتشارات سوانح طبیعی.
.۷ کلانتری خلیل آباد، حسین؛ کیامهر، مراد علی ) 1389 (. مدیریت بحران در
محورهای برون شهری مورد مطالعه: طوفان ماسه در محور یزد - اردکان.
فصلنامه مطالعات مدیریت ترافیک، سال چهارم، شماره 15 .
.۸ علیجانی، بهلول؛ مؤیدفر، سعیده؛ صبایی مهر، مهدیه ) 1389 (. بررسی
تغییرات اقلیمی شهر یزد در رابطه با توسع هی شهری و منطق های، پژوهش
و برنامه ریزی شهری، دوره ی یک، شماره ی 3.
.۹ مهندسین مشاور آرمانشهر ) 1390 (. طرح حفاظت جامع بافت تاریخی یزد،
اداره کل راه و شهرسازی استان یزد.
۱۰ آبسالان، علی؛ کنگی، عباس ) 1393 (. گزارش تحقیقاتی مجموعه
دستاوردهای تحقیقاتی- کاربردی سامانه، مدیریت بحران زلزله، شهر
هوشمند مشهد، سازمان فناوری اطالعات و ارتباطات شهرداری مشهد،
شماره ی نشر 101 .
۱۱  خاکپور، براتعلی؛ حیاتی، سلمان؛ کاظمی بی نیاز، مهدی؛ ربانی
ابوالفضلی، غزاله ) 1392 (. مقایسه تطبیقی - تحلیلی میزان آسیب پذیری
بافت های شهری در برابر زلزله با استفاده از مدل های تحلیلی سلسله مراتبی و
فازی )نمونه ی موردی: شهر لامرد(. فصلنامه آمایش محیط، شماره ی 22 .
۱۲  شایان، سیاوش؛ زارع، غلامرضا؛ حق پناه، یعقوب ) 1392 (. زلزله خیزی
ایران و مقاوم سازی مدارس، مجله رشد آموزش جغرافیا، شماره ی 3.
۱۳  پور محمد، بهزاد ) 1389 (. همزیستی با زلزله. انتشارات مبنای خرد، چاپ
اول، تهران.
۱۴  ادیب، احمد؛ افضل، پیمان؛ زارع، معصومه ) 1395 (. پهن هبندی لرزه ای
شرق استان یزد بر اساس زلزل هها و گس لهای کواترنری با استفاده از
مدل سازی فرکتال. نشریه زمین شناسی کاربری پیشرفته، شماره ی 22 .
۱۵قریشی تبار، احمد ) 1384 (. مدیریت بحران. انتشارات معاونت آموزشی
ناجا، تهران.
۱۶  زهرایی، سید مهدی؛ ارشاد، لیلی ) 1384 (. بررسی آسی بپذیری لرزه ای
ساختمان های شهر قزوین، نشریه ی دانشکده فنی، شماره ی 39 .
17. Paton, Douglas and Fohnston, David (2001). Disaster
and Communities: Vulnerability Resilience
and Preparedness, Disaster prevention and management,
MCB University, Vol, No 4, ISSN 0965- 3562.
18. More, Tun Lin and pathranakul, P. (2006). An Integrated
Approach to NaturalDisaster Prevention and
Management, Vol 15, No.3, Emerald Group Publishing
Limited of natural hazards.Geographical
Review, 79
۱۹ حاتمی نژاد و دیگران ) 1388 (. ارزیابی میزان آسی بپذیری لرز های در شهر:
نمونه مورد مطالعه منطقه ی 10 شهرداری تهران. پژوه شهای جغرافیای
انسانی، شماره ی 68 ، تهران.
۲۰  حمیدی، ملیحه ) 1374 (. ارزیابی قطع هبندی اراضی و بافت شهری در
آسی بپذیری مسکن از سوانح طبیعی، مجموعه مقالات سمینار سیاست های
توسعه ی مسکن در ایران.
۲۱  اصغری مقدم، محمد رضا ) 1387 (. جغرافیای طبیعی شهر ) 1(،
ژرموفولوژی. انتشارات مسعی، چاپ اول. تهران.
۲۲  عبدالهی، مجید ) 1391 (. مدیریت بحران در نواحی شهری. انتشارات
سازمان شهرداری ها و دهیاری های کشور، وزارت کشور.
۲۳  فلاحی، حسین ) 1388 (. مبانی مدیریت بحران با تأ کید بر بحران های
طبیعی، مجله ی تخصصی اندیشه ی سپهر، سال دهم، شماره ی 23 .
24. Dupont, V. (2007). Do geographical agglomeration,
growth and equity conflict? Papers in Regional Science,
86.
25. Shankar, R. and A. Shah (2003). Bridging the Economic
Divide within Countries - a Scorecard on
the Performance of Regional Policies in Reducing
Regional Income Disparities, World Development,
31(8): 1410-1432.
26. Dufaux, F, (2008), Birth Announcement, justice Spatial,
www.JSSJ.org
۲۷ شریفی، عبدالنبی ) 1385 (. عدالت اجتماعی و شهر، تحلیل نابرابری های
منطقه ای در شهر اهواز. پایان نامه ی دوره ی دکتری جغرافیا و برنامه ریزی
شهری، دانشگاه تهران.
28. Lopez, D, P. (2011). Urban Distribution centers a
means to reducing freight vehicle miles Traveled,
New York State Energy Research and Development
Authority, Contract No. 11098/C-08-23, PIN:
R021.20.881: 1-37.
29. Deverteuil, G. (2000). Reconsidering the legacy of urban
public facility location theory in human geography,
department of Geography, KAP 416, University
of southern California, Los Angeles, Progress in Human
Geography 24, 43-65.
30. Duflo, E, Galiani, S, Mobarak, M, (2012). Improving
Access to Urban Services for the Poor: open issues
and a framework for a future research agenda, Translating
research into action, J-PAL Urban services
review paper, Cambridge, MA: Abdul Latif Jameel,
Poverty Action Lab.
31. Anisur. M, R, (2011). Developing a Model for Finding
Optimum Location for Urban Facilities by using
GIS, Student ID#g200901630, Research Assistant,
Department of City & Regional Planning KFUPM,
KSA.
۳۲  پاگ، سدریک ) 1383 (. شهرهای پایدار در کشورهای در حال توسعه.
ترجمه ناصر محرم نژاد، مطالعات و تحقیقات شهرسازی و معماری، تهران
۳۳  هاروی، دیوید ) 1379 (. عدالت اجتماعی و شهر. ترجمه فرخ حسامیان،
محمد رضا حائری و بهروز مناد یزاده، شرکت پردازش و برنام هریزی شهری
وابسته به شهرداری تهران، چاپ دوم
۳۴  غنی نژاد، موسی ) 1379 (. عدالت اجتماعی و اقتصادی، فصلنامه ی تأمین
اجتماعی، شماره ی 6.
۳۵  رستمی، مسلم و جعفر شاعلی ) 1388 (. تحلیل توزیع فضایی خدمات
شهری در شهر کرمانشاه، فصلنام هی چش مانداز جغرافیایی، سال چهارم،
شماره ی 9.
۳۶  عبدالهی، مجید ) 1383 (. مدیریت بحران در نواحی شهری، انتشارات
سازمان شهرداری ها و دهیاری های کشور.
۳۷  احمدی، حسن ) 1376 (. نقش شهرسازی در کاهش آسیب پذیری شهر،
نشریه ی مسکن، شماره ی 23 .
۳۸  بحرینی، سیدحسین ) 1375 (. برنام هریزی کاربری زمین در مناطق زلزله
خیز، نمونه شهرهای منجیل، لوشان، رودبار، انتشارات بنیاد مسکن انقلاب
اسلامی، تهران.
۳۹  حبیبی، سیدمحسن؛ مقصودی، ملیحه ) 1384 (. مرمت شهری تعاریف
نظریه ها تجارب منشورها و قطعنامه های جهانی رو شها و اقدامات شهری.
مؤسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران، تهران، چاپ دوم.
۴۰  قرخلو، مهدی و زنگنه شهرکی، سعید ) ۱۳۸۸(. شناخت الگوی رشد کالبدی
- فضایی شهر با استفاده از مد لهای کمی -مطالع هی موردی: شهر تهران.
جغرافیا و برنامه ریزی محیطی، شماره ی ۲.
۴۱ سرایی، محمد حسین؛ رضایی، محمدرضا؛ حسینی، سید مصطفی
) 1392 (. ارزیابی وضعیت ایمنی در پارک های شهری )مطالع هی موردی:
پارک های ناحی های شهر یزد(. مجل هی مطالعات و پژوه شهای شهری و
منطقه ای، سال پنجم، شمار هی 18 .
۴۲ موید فر، سعیده ) 1393 (. سیری در بافت تاریخی شهر یزد. جزوه ی درسی،
دانشگاه آزاد اسلامی واحد یزد، گروه شهرسازی.
۴۳ بهزاد فر، مصطفی؛ نور محمدزاده، حسین ) 1390 (. ساخت شناسی بافت
کالبد تاریخی شهر یزد. نامه ی معماری و شهرسازی، دوره ی 3، شماره ی 6.
۴۴ پورجعفر، محمدرضا؛ بمانیان، محمدرضا؛ تقوایی، علی اکبر؛ منتظرالحجه،
مهدی ) 1390 (. درآمدی بر گونه شناسی کالبدی نشانه های شهری در
نقشه های ادراکی شهروندان )مطالعه ی موردی: شهر یزد(. نامه ی معماری و
شهرسازی، دوره ی 4، شماره ی 7.