ارائه ی مدل ارزیابی جامع آسیب پذیری پهنه های شهری به تفکیک لایه های تشکیل دهنده ی شهر با رویکرد پدافند غیرعامل

نوع مقاله : مقاله علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 پژوهشگر

2 مدیریت بحران

3 پژوهشگر دانشگاه مالک اشتر

چکیده

ارزیابی و کاهش آسی بپذیری شهرها یکی از مهمترین الزامات طرهای پدافند غیرعامل است. با نگاه به شهر به مثابه ی سیستمی از
عناصر و اجزای به هم وابسته، لازمه ی ارزیابی آسیب پذیری شهری، بررسی همه جانبه ی اجزای شهری و روابط بین آ نهاست. پژوهش
حاضر با رویکردی کاربردی سعی در ارائه ی مدلی برای ارزیابی آسیب پذیری شهر به صورت جامع در برنامه ریزی شهری دارد که بتواند در
رابطه با هر شهر مورد استفاده قرار گیرد. به این منظور پس از تبیین و تفکیک عناصر تشکیل دهنده ی شهر و اجزای مرتبط با هر یک از این
عناصر، در قالب هشت معیار اصلی و زیر معیارهای مربوط به هر یک، میزان آسیب پذیری شهر ناشی از نبود هر یک در نمونه ی فرضی مورد
بررسی قرار گرفت و سپس با استفاده از روش AHP و بهره گیری از نظر بیش از شصت کارشناس متخصص در حوزه ی شهرسازی، مدیریت
شهری و پدافند غیرعامل، لایه ها چه به صورت درون سیستمی و چه به صورت برون سیستمی نسبت به یکدیگر وزن دهی شد، سپس وزن
هر یک از عناصر در لایه ی مربوط در سیستم مکانی اعمال شد. در مرحله ی بعد شعاع آسیب پذیری هر یک از لایه ها مشخص شد و به منزله ی
ضریب در لایه ها در نظر گرفته شد. در نهایت با کمک نرم افزار GIS و همپوشانی لایه ها در نمونه ی فرضی، پهنه بندی آسیب پذیری شهری
برای هر یک از معیارهای اصلی تولید شده است و در مرحله ی بعد با همپوشانی نقش ههای پهنه بندی مربوط به هر یک از معیارها نقشه ی
نهایی پهنه بندی آسیب پذیری در نمونه ی فرضی مشخص شده است که در پنج طیف آسیب پذیری پهنه های شهری را نسبت به یکدیگر
نشان می دهد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Developing a New Model for Vulnerability Assessment of city zones with passive defense approach

نویسندگان [English]

  • arezo alikhani 1
  • akram barzegar 2
  • hanieh norllahi 3
1 .
2
3 .
چکیده [English]

Vulnerability assessment and vulnerability reduction in cities is one of the requirements of civil defense plans. Considering cities as a complex system consisting of related elements, we can assume that vulnerability assessment of cities needs a holistic analysis of all the elements and their connections. In this research, it has been tried to produce an applicable model for urban vulnerability assessment to use in urban planning in any city. To reach the goal, first, the consisting elements of cities and their different components in eight main criteria and related sub-criteria were determined. Then, the amount of urban vulnerability that occurs in the case of lacking any of the criteria in the hypothetical case study was measured. By using the AHP model and opinions of more than 60 experts in the field of urban planning, urban management, and civil defense; criteria, whether inside or outside the system, had been weighed in relationship with each other. The measurement (weight) of any elements presents in the geographical system. Then, the vulnerability radius of any elements is defined to be used as the score of layers
and more importantly to zoning the city based on these layers. Finally, by using GIS software and overlaying layers in the case study, urban vulnerability zoning is produced for main layers and then by overlaying these maps, the final map of urban vulnerability zoning is generated in five groups

کلیدواژه‌ها [English]

  • V ulnerability
  • urban planning
  • passiive defense
1. Bugliarello, Georg (2005). Urban security in the United States: An overview. Technology in Society, Volume:25, Issue:4
2. Bugliarello, Georg (2003). Urban security in perspective,Article in Technology in Society 25(4):499-
507
3. Lewis M. Branscomb (Jan.-Apr. 2006). SustainableCities: Safety and Security. Technology in Society, Vol.
28, issue 1-2
۴. تقوایی، مسعود؛ جوزی خمسلویی، علی ) 1390 (. بررسی آسیب پذیریکاربر یهای شهری در مسیرهای راهپیمایی با رویکرد پدافند غیرعامل.
فصلنامه ی آمایش محیط، شماره ی 16 ، 2- 16 .
5. Qian Gangvi et al. (2009). System Vulnerability of UrbanLifeline in Emergency Response. Management
and Service Science, 2009. MASS ‘09. International
Conference onWuhan, Pages 1 – 4.۶. رازپور، مهدی؛ عراقی زاده، مجتبی؛ علی الحسابی، مهران ) 1397 (. الگوی
تبیین شاخ صهای دفاع غیر عامل در راستای کاهش آسی بپذیری شهری.دوفصلنامه ی علمی و پژوهشی مدیریت بحران، پاییز و زمستان 1397 .
۷. حسین زاده، سید رضا ) 1383 (. برنامه ریزی همگام با مخاطرات طبیعی باتأ کید بر ایران. مجله ی جغرافیا و توسعه ناحیه ای، شماره ی سوم.
۸. امینیان، امیراحمد؛ صیامی، قدیر؛ تقی نژاد، کاظم؛ زاهدی کال کی، ابراهیم) 1394 (. تخمین آسیب پذیری شهر گرگان در برابر زلزله با تأ کید بر فاصله از
تأسیسات شهری با روش منطق فازی. دوفصلنام هی علمی و پژوهشیمدیریت بحران. شماره ی 8 ، 47 - 54 .
۹. عابدی، مهدی ) 1390 (. بررسی اثرات ناشی از تخریب ساختما نها پس ازوقوع زلزله در معابر شهری – نمونه موردی محل ه چیذر منطقه ی 1 . پایان
نامه برای دریافت درجه کارشناسی ارشد در رشته شهرسازی - برنامه ریزیشهری و منطقه ای، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی.
۱۰ شمس، مجید؛ جعفر معصو مپور، شهرام سعیدی؛، شهبازی، حسین ) 1390 (.بررسی مدیریت بحران در باف تهای فرسوده شهر کرمانشاه مطالع هی موردی
محله فیض آباد. مجله آمایش محیط، دوره ی 4، شماره ی 13،66 - 41 .
۱۱ حبیبی، کیومرث و همکاران ) 1387 (. تعیین عوامل ساختمانی مؤثردر آسیب پذیری بافت کهن شهری زنجان با استفاده از GIS و FUZZY
LOGIC ، هنرهای زیبا، شماره ی 33 ، صص 27 - 36 .
۱۲ زنگی آبادی، علی؛ محمدی، جمال؛ صفایی، همایون؛ قائدرحمتی، صفر) 1387 (. تحلیل شاخ صهای آسیب پذیری مساکن شهری در برابر خطر
زلزله، نمون هی موردی: مساکن شهر اصفهان، مجله علمی - پژوهشی جغرافیا
و توسعه، انتشارات دانشگاه سیستان و بلوچستان، دوره ی 6، شماره ی
پیاپی 12 ، 61 - 79 .
۱۳ بمانیان، محمدرضا؛ رفیعیان، مجتبی؛ خالصی، محمدمهدی؛ بمانیان،رضا ) 1391 (. کاهش خطرپذیری شهر از بلایای طبیعی )زلزله( از طریق
برنامه ریزی کاربری زمین. دوفصلنامه علمی و پژوهشی مدیریت بحران،
شماره ی دوم، 5- 15
۱۴ احمدی، عبدالمجید؛ فتحی، سعید؛ اکبری، ابراهیم ) 1397 (. ارزیابیتاب آوری محیط شهری در برابر مخاطرات طبیعی با تأ کید بر زمی نلرزه با
استفاده از منطق فازی و GIS )مطالع هی موردی: شهر ارومیه(. نشریه ی
جغرافیا و مخاطرات محیطی، شماره ی 27
۱۵ حیدری، محمدجواد ) 1397 (. ارزیابی آسیب پذیری باف تهای شهری ازخطر زلزله )مطالعه ی موردی: بافت قدیم شهر زنجان(. نشری هی مهندسی
جفرافیایی زمین، دوره ی دوم، شماره ی 3، بهار و تابستان.
16. Chunliang XiuT, Lin Cheng, Wei Song, Wei Wu.(2011). Vulnerability of large city and its implication
in urban planning: A perspective of intra-urbanstructure, Chinese Geographical Science, Volume
21, Issue 2, pp 204–210.
17. UN (United Nations) (2002). Report of the WorldSummit on Sustainable Development. UN, New
York, NY.
18. Piers Blaikie, Terry Cannon, Ian Davis, and Ben Wisner(2004). At Risk: Natural Hazards, People’s Vulnerability,and Disasters, Routledge,2nd Edition
19. David A. Moorea, , , Brad Fullera, Michael Hazzana,J. William Jonesb (2007). Development of a security
vulnerability assessment process for the RAMCAP
chemical sector. Journal of Hazardous Materials, Volume
142, Issue 3, Pages 689–694.
۲۰ احدنژاد روشنی، محسن؛ روستایی، شهریور؛ کاملی فر، محمدجواد ) 1394 (.ارزیابی آسیب پذیری شبکه ی معابر شهری در برابر زلزله با رویکرد مدیریت
بحران مطالعه ی موردی: منطقه ی 1 شهر تبریز. فصلنامه علمی - پژوهشیاطلاعات جغرافیایی سپهر، دوره 24 ، شماره 95 .
۲۱ توکلی، حمیدرضا؛ اکبرپور، سوده ) 1389 (. ملاحظات بهسازی ساختمان هادر برابر اجزای پیش رونده. اولین کنفرانس پدافند غیرعامل و سازه های
مقاوم.
۲۲ محمدی ده چشمه، مصطفی ) 1392 (. شکل خوب شهر از منظر ملاحظاتپدافند غیرعامل. کنگره انجمن ژئوپلتیک ایران.
۲۳ کامران، حسن؛ امینی، داوود؛ حسینی امینی، حسین ) 1391 (. کاربرد پدافند
غیرعامل در برنام هریزی مسکن شهری. مطالعات و پژوه شهای شهری ومنطق های. سال چهارم، شماره ی پانزدهم.
۲۴ بهرام پور، مهدی؛ بمانیان، محمدرضا ) 1391 (. تبیین الگوی جانماییپایگا ههای مدیریت بحران با استفاده از GIS -نمونه ی موردی شهر تهران
منطقه ی 3. مجله ی مدیریت بحران، شماره ی اول، ص 51 - 59 .
۲۵ عزیزی، محمد مهدی؛ اکبری، رضا ) 1387 (. ملاحضات شهرسازیآسی بپذیری شهرها از زلزله ی تهران، نشری هی هنرهای زیبا، شماره 40 ،
تهران
۲۶ قلی زاده، سعید؛ نکویی، محمدعلی؛ فیضی، احسان ) ۱۳۹۴(. کاربردارزیابی خطر پذیری امنیتی در سامانه ریلی و ایستگاه راه آهن. دوفصلنامه
علمی و پژوهشی مدیریت بحران، شماره ی هفتم، بهار و تابستان
۲۷ محمدپور، علی؛ ضرغامی، سعید ) 1393 (. الزامات مکان یابی تأسیسات
شهری از دیدگاه پدافند غیرعامل. مجله سپهر، شماره ی 90 ، ص 89 - 93 .
۲۸ هاشمی فشارکی، جواد؛ شکیبامنش، امیر ) 1390 (. طراحی شهری از منظردفاع غیرعامل. انتشارات بوستان حمید.
۲۹ نوراللهی، حانیه؛ برزگر، اکرم؛ عوض آباد یان، فرشید، سلیمانی، عاطفه؛
علیخانی، آرزو ) 1394 (. ارائه ی الگوی ارزیابی خطرپذیری ریسک براساس
تلفیق رویکردهای عملکردی و آمایشی د ر زیرساخت های حیاتی. فصلنامه
مد یریت بحران، شماره ی هفتم، تهران.
۳۰ ابراهیم زاده، عیسی؛ احدنژاد، محسن؛ ابراهیم زاده آسمین، حسین؛شفیعی، یوسف ) 1388 (. برنامه ریزی و ساماندهی فضایی مکانی خدمات
بهداشتی و درمانی با استفاده از GIS - مورد: شهر زنجان. مجله یپژوهش های جغرافیای انسانی، شماره 73 ، 39 - 58 .
31. Enarson, Elaine, and Betty Hearn Morrow, eds.(1998). The gendered terrain of disaster. Westport,
CT: Praeger.
32. Peacock, Walter G., Betty Hearn Morrow, and Hugh Gladwin. (1997). Hurricane Andrew: Ethnicity,
Gender and the Sociology of Disaster. London:
Routledge
33. Tierney, Kathleen. (2006). Social Inequality, Hazards,and Disasters. In On Risk and Disaster: Lessons
from Hurricane Katrina, edited by R. J. Daniels, D.F. Kettl, and H. Kunreuther. Philadelphia: University
of Pennsylvania Press.
34. CLimate change and Urban Vulnerability in Africa(CLUVA), 2011.