نوع مقاله : مقاله علمی - پژوهشی

نویسندگان

• محمد رضا یزدانی ¹
• شهباز مهرابی ²
• مهدی قربانی ³

¹ دانشیار دانشکده کویرشناسی، دانشگاه سمنان

² دانشکده کویرشناسی-دانشگاه سمنان

³ دانشیار دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه تهران

چکیده

خشک‌سالی و به دنبال آن بحران کم‌آبی از مهمترین بلایای طبیعی هستند که به دلیل دامنه وسیع­تر آن نسبت به دیگر بلایا پیچیدگی بیشتری دارند. به‌طوری که در یک دوره 7 ساله تا پایان فروردین سال 1395، 90 درصد جمعیت و 3/81 درصد وسعت استان چهارمحال و بختیاری تحت تأثیر این بحران قرار گرفته است. از این‌رو در این پژوهش میزان تاب‌آوری سیستم اجتماعی-اکولوژیک روستای هرچگان در مقابل بحران کم‌آبی در استان ارزیابی شد و به‌منظور انجام ارزیابی تاب‌آوری از دستورالعمل انجمن تاب‌آوری دانشگاه استکهلم سوئد استفاده شد. جهت گردآوری اطلاعات از پرسش‌نامه محقق‌‌ساخته، مصاحبه و فیش‌برداری متناسب با شرایط اجتماعی و اقتصادی جامعه محلی هرچگان و شرایط اکولوژیکی آن استفاده شد. به‌منظور تحلیل شبکه روابط از روش تحلیل شبکه و نرم‌افزار UCINET 6 استفاده شد و نتایج نشان داد که در سیستم اجتماعی-اکولوژی هرچگان مسئله اصلی کاهش سطح آب قابل دسترس است که از جمله دلایل اصلی آن کاهش میزان آب ورودی به منابع آبی و هدررفت آب به دلیل نبود تجهیزات ذخیره آب است. نتایج خط تاریخی و ترسیم چرخه سازگاری نشان داد که سیستم اجتماعی-اکولوژی هرچگان در فاز امگا(Ω) یا فشار قرار دارد. در نهایت نتایج ارزیابی نشان داد که مناسب­ترین استراتژی­ها جهت مدیریت تاب‌آور در سیستم اجتماعی-اکولوژی هرچگان شامل حفظ و تقویت وضع موجود عملکردی اکوسیستم روستای هرچگان، حفظ و تقویت ساختار و ماهیت روستایی روستای هرچگان، تکمیل سیستم آبیاری روستا و تقویت یادگیری اجتماعی ساکنان روستاست. 

کلیدواژه‌ها

• سیستم اجتماعی-اکولوژیک
• تاب‌آوری
• خشک‌سالی

عنوان مقاله [English]

Resilience Assessment in Social-Ecological Systems against Available Water Depletion (Case Study: Harchegan Village)

نویسندگان [English]

• Mohammad Reza Yazdani ¹
• Shahbaz Mehrabi ²
• Mehdi Ghorbani ³

¹ Associate Professor, Faculty of Desert Studies, Semnan University, Semnan

³ Associate Professor, Faculty of Natural Resources, Tehran University

چکیده [English]

Drought and subsequent water deficit crisis are one of the most important natural disasters, due to their wider scope than other disasters. On the other hand, 90 percent of the population and 81.3 percent of the Chaharmahal and Bakhtiari province were affected by a 7-year period until the end of March 2016. Therefore, in this study, the rate of resilience of the village's socio-ecological system against the crisis of dehydration and the problems in the province in general were evaluated. Guidelines for the evaluation of resilience were used by the Stockholm University of Sweden Resilience Society guidelines. A researcher-made questionnaire, interview, and checklist tailored to the socio-economic conditions of each local community and its ecological ecosystem were used for data collection. UCINET 6 software was used to analyze network relationships. The results showed that in the socio-ecological system of all, the main issue of water level reduction is accessible. One of the main reasons is the decrease in water intake and water loss due to lack of water storage facilities. The results of the historical line and the outline of the adaptation cycle showed that everyone's socio-ecological system is in the omega-phase (Ω) or pressure. Finally, the results showed that the most appropriate strategies for resilience management in socio-ecological systems include maintaining and enhancing the functional status of any village ecosystem, preserving and strengthening the rural structure and nature of any village, completing the village irrigation system, and Enhancing the social learning of the villagers.

کلیدواژه‌ها [English]

• Social-Ecological Systems
• Resilience
• Drought