بررسی و تبیین مولفه‌های شناختی و تاثیر آن بر تاب‌آوری اجتماعی شهروندان درشرایط بحران (مورد مطالعه: شهر بیرجند)

نوع مقاله : مقاله علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار مجتمع دانشگاهی پدافند غیر عامل ، دانشگاه صنعتی مالک اشتر، تهران ،ایران

2 استادیار گروه جامعه شناسی، واحد بابل، دانشگاه آزاد اسلامی، بابل، ایران

3 دانشجوی کارشناسی ارشد مدیریت بحران، دانشگاه صنعتی مالک اشتر، تهران، ایران

چکیده

تاب‌آوری به معنای فرصت‌سازی از تهدیدات است و مقوله‌ای است که در سطوح فردی، نهادی، اجتماعی، ملی، منطقه‌ای و جهانی قابل بررسی است. تاب‌آوری به معنای بازگشت به حالت اولیه نیست بلکه با فرصت‌سازی از تهدیدات به دنبال دستیابی به شرایطی مطلوب‌تر از وضعیت پیشین است. تاب‌آوری اجتماعی با تأکید بر تحقق «پایداری اجتماعی» در برابر سوانح و رویدادهای ناخواسته، از یک سو بر شکل‌گیری و حفظ گروه‌های ‌اجتماعی و جوامع محلی و از سوی دیگر، به فرایند بازتوانی بعد از سوانح از طریق ارتقای سرمایه اجتماعی می‌پردازد و به ارتقای سطح دانش وآگاهی، همبستگی، مقاومت و پایداری و افزایش مشارکت جامعه انسانی در امر بازسازی و شکل‌گیری پیوندهای ‌اجتماعی کمک می‌کند. تاب‌آوری اجتماعی از مسائلی است که در طول سالیان اخیر در جوامع مختلف به‌خصوص در جوامع شهری بسیار بر آن تاکید شده است. در مسیر پایداری و تاب‌آوری جامعه انسانی، مولفه‌های شناختی و ذهنی می‌توانند نقش بسیار مهمی را ایفا می‌کنند. بنابراین هدف اصلی بررسی مولفه‌های شناختی موثر بر تاب‌آوری اجتماعی در بین شهروندان شهر بیرجند می‌باشد. روش تحقیق پیمایشی می‌باشد و داده‌ها با استفاده از پرسش‌نامه به دست آمده است. جامعه آماری، کلیه شهروندان بیرجندی 18 سال و بالاتر در نظر گرفته شده‌اند که تعداد 400 نفر بر اساس فرمول کوکران و به شیوه نمونه‌گیری خوشه‌ای چندمرحله‌ای انتخاب شده‌اند. نتایج نشان می‌دهد بین تاب‌آوری اجتماعی و مولفه‌های شناختی رابطه معناداری وجود دارد. تحلیل رگرسیونی نشان داد مولفه‌های شناختی و ابعاد آن (0.561) درصد واریانس تاب‌آوری اجتماعی در شرایط بحران را تبیین می‌کنند. بیشترین تاثیرات مستقیم را به ترتیب ادراک(0.745) و تفکر و نگرش جمعی(0.540) بر تاب‌آوری اجتماعی شهروندان داشته‌اند. در نهایت به منظور آزمون کلی و جزئی الگوی نظری از مدلسازی معادلات ساختاری بهره‌گرفته شد که پس از تحلیل مورد نظر، شاخص‌های با ضریب برازش بالا، نشانگر حمایت خوب داده‌ها از مبانی نظری تحقیق بود.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Examining and explaining the cognitive components and its impact on the social resilience of citizens in crisis conditions(Study case: Birjand city)

نویسندگان [English]

  • Masoud Darabi 1
  • Abolghasem Heidarabadi 2
  • Hadi Allahpour 3
1 Assistant Professor, faculty of Passive Defense, Malek Ashtar University of Technology,Tehran,Iran
2 Assistant Professor, faculty of Passive Defense, Malek Ashtar University of Technology,Tehran,Iran
3 Master student in crisis management, Malek Ashtar University of Technology, Tehran, Iran
چکیده [English]

Resilience means creating opportunities from threats and is a category that can be examined at individual, institutional, social, national, regional and global levels. Social resilience by emphasizing the realization of "social stability" against accidents and unwanted events, on the formation and preservation of social groups and local communities, and on the other hand, it deals with the process of rehabilitation after disasters through the promotion of social capital and the improvement of the level of Knowledge and awareness, solidarity, resistance and stability and increasing the participation of human society help in the reconstruction and formation of social bonds. Social resilience is one of the issues that has been emphasized a lot in recent years in different societies, especially in urban societies. In the path of stability and resilience of human society, cognitive and mental components can play a very important role. Therefore, the main goal is to investigate the cognitive components affecting social resilience among the citizens of Birjand city. The research method is a survey and the data was obtained using a questionnaire. The statistical population is considered to be all citizens of Birjandi aged 18 and over, 400 of whom were selected based on Cochran's formula and using multi-stage cluster sampling.
The results show that there is a significant relationship between social resilience and cognitive components. Regression analysis showed that cognitive components and its dimensions (0.561) explain the variance of social resilience in crisis conditions. Perception (0.745) and collective thinking and attitude (0.540) have had the most direct effects on the social resilience of citizens. Finally, in order to test the general and partial theoretical model, structural equation modeling was used, and after the desired analysis, indicators with a high fit coefficient indicated the good support of the data for the theoretical foundations of the research.

کلیدواژه‌ها [English]

  • social resilience
  • vigilance and attention
  • thinking and attitude
  • knowledge and perception
  • sociability and self-efficacy

مراجع

[1]. سلیمانی،یاسر؛ پیغامی، عادل.(1395).«مولفه‌های الگوی مقاوم‌سازی اقتصادی-اجتماعی جمهوری اسلامی ایران(مطالعه موردی سیاست‌های کلی ابلاغی مقام معظم رهبری)». فصلنامه مطالعات راهبردی بسیج، سال نوزدهم، شماره 71
[2]. Cacioppo, J. T., Reis, H. T., & Zautra, A. J. (2011). Social resilience: The value of social fitness with an application to the military. American Psychologis t, 66 (1), 43-51.
[3]. Davis, I. (2004). The application of performance targets to promote effective earthquake risk reduction s trategies. In 13thWorld Conference on Earthquake Engineering (pp. 1-6). Augus t 1-6, Vancouver, B.C., Canada.
[4]. رفیعیان، مجتبى؛ رضایى، محمدرضا؛ عســگرى، علــى؛ پرهیزکار، اکبر؛ و شایان، ســیاوش. (1390 .(تبیین مفهومى تاب آورى و شاخص سازى آن در مدیریت سوانح اجتماع محور. برنامه ریزى و آمایش فضا، 15)4،(41-19.
[5]. Obris t, B., Pfeiffer, C., & Henley, R. (2010). Multilayered social resilience: A new approach in mitigation research. Progress in Development S tudies, 10 (4), 283-293.
[6]. Keck, M., & Sakdapolrak, P. (2013). What is social resilience? Lessons learned and ways forward. Erdkunde, 67 (1),5-19.
[7]. Cretney, R. M. (2016). local responses to disas ter: the value of community led pos t disas ter response action in a resilience framework. Disas ter prevention and management, 27-40.
[8]. Eileen K Graham, PhD, Bryan D James, PhD, Kathryn L Jackson, MS, Emily C Willroth, PhD, Patricia Boyle, PhD, Robert Wilson, PhD, David A Bennett, MD, Daniel K Mroczek, PhD, Associations Between Personality Traits and Cognitive Resilience in Older Adults, The Journals of Gerontology: Series B, Volume 76, Issue 1, January 2021, Pages 6–19
[9]. Gerald Matthews, Jinchao Lin, Ryan Wohleber(2017). Personality, Stress and Resilience: A Multifactorial Cognitive Science Perspective. Psychological Topics, 26 (2017), 1, 139-162. Original Scientific Paper – UDC – 159.923 159.942.
[10]. Parsons, Sam & Kruijt, Anne-Wil & Fox, Elaine. (2016). A Cognitive Model of Psychological Resilience. Journal of Experimental Psychopathology. JEP Volume 7 (2016), Issue 3, 296-310
ISSN 2043-8087 / DOI:10.5127/jep.053415. University of Oxford.
[11]. خرازی، سیدکمال و رمضان دولتی(1388)، راهنمای روان‌شناسی شناخت و علوم شناختی؛ تهران، انتشارات جهاد دانشگاهی، چاپ دوم
[12]. Lakoff, G. &. (1999). Philosophy in the flesh: The embodied mind and its chalenge to western thought. New York: Basic Books
[13]. اویاتار زروباول، ترجمه لیلا اردبیلی و سارا قاسمی(1398)، چشم اندازهای اجتماعی ذهن، گامی به‌سوی جامعه‌شناسی شناختی
[14]. Marx and Engels. The German Ideology. [1845-1846]1939,p.6
[15]. مانهایم،کارل(1380)، ایدئولوژی و اتوپیا؛ ترجمه: فریبرز مجیدی، تهران: انتشارات سمت، چاپ اول.
[16]. رضوی، مرتضی(1371)، جامعه‌شناسی شناخت، تهران انتشارات کیهان، چاپ: اول
[17]. روانشناسی‌شناختی، آیزنک-کین [کتاب]‏‫/ ‏‫برگردان و افزوده‌‌ها حسین زارع، همکاران پروانه نهروانیان، حسن عبداله‌زاده. تهران، آییژ،1395
[18]. سانتراک، جان دبلیو (1383)، زمینۀ روان‌شناسی سانتراک، ترجمۀ مهرداد فیروزبخت، تهران: رسا
[19]. D’Andrade, R. G. (1995). The Development of Cognitive Anthropology. Cambridge: Cambridge University Press.

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 16 شهریور 1400
  • تاریخ بازنگری: 13 بهمن 1401
  • تاریخ پذیرش: 01 بهمن 1401

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار