نوع مقاله : مقاله علمی - پژوهشی

نویسندگان

• موسی عابدینی ¹
• الناز پیروزی ²
• لیلا آقایاری ²

¹ گروه آموزشی جغرافیای طبیعی دانشکده ادبیات و علوم انسانی

² دانشجوی دکتری مخاطرات ژئومورفولیک دانشگاه محقق اردبیلی

چکیده

سیلاب یکی از بزرگ‌ترین و رایج‌ترین اشکال مخاطرات طبیعی است و همه‌ ساله در سراسر جهان منجر به ایجاد خسارات جانی و مالی فراوان می‌گردد. به ‌طوری که رخداد این پدیدۀ مخرب در طی چند سال گذشته باعث تخریب برخی از راه‌های ارتباطی، آسیب به برخی مناطق مسکونی، اراضی زراعی و باغات واقع در این حوضه شده است. برای رسیدن به این هدف با بررسی‌های میدانی و مطالعه منابع، ابتدا 8 عامل مؤثر وقوع سیلاب منطقه شامل؛ شیب، طبقات ارتفاعی، لیتولوژی، فاصله از گسل، بارش، کاربری‌اراضی، فاصله از رودخانه و خاک شناسایی و طبقه‌بندی شدند. سپس لایه‌های اطلاعاتی توسط سامانه اطلاعات جغرافیایی تهیه گردید. ارزش‌گذاری و استاندارد‌سازی نقشه‌های معیار، به ‌صورت توأم با استفاده از روش‌فازی انجام گرفت. در مرحله بعد عوامل مورد بررسی به‌صورت وزن‌دهی کریتیک مورد بررسی قرار گرفت. تحلیل و مدل‌سازی نهایی با استفاده از روش ویکور به‌عنوان یکی از روش‌های تحلیل تصمیم‌گیری چند‌معیاره، انجام شد. نتایج تحقیق حاضر نشان داد که از بین عوامل مؤثر در ایجاد سیلاب، عامل شیب با ضریب وزنی 18/0، عامل ارتفاع با ضریب وزنی 17/0 و کاربری اراضی با ضریب‌وزنی 13/0 به ترتیب مهم-ترین عوامل ایجاد سیلاب در حوضه رضی‌چای هستند. به‌ علاوه، به ترتیب 49/15 و 47/16 درصد از مساحت حوضه، در طبقه بسیار پرخطر قرار دارد که نشانگر پتانسیل بالای این حوضه برای وقوع سیلاب می‌باشد. به طور عمده، مناطق بسیار پرخطر در قسمت شمال و شمال‌غربی حوضه مطالعاتی قرار دارند؛ لذا پهنه‌بندی خطر سیلاب می‌تواند کمک مؤثری را در انجام اقدامات حفاظتی، آبخیزداری و مدیریتی حوضه داشته باشد.

کلیدواژه‌ها

• حوضه رضی‌چای
• پهنه‌بندی
• سیلاب
• مدل ویکور

عنوان مقاله [English]

Flood hazard zoning in the Razey chay water basin using the VIKOR model

نویسندگان [English]

• mousa َAbedini ¹
• Elnaz Piroozi ²
• Leila Aghayary ²

¹ Department of physical geography, university of Mohaghgeh Ardabili ,Ardabil. Iran

² PhD Student of Geomorphology, University of Mohaghegh Ardabili

چکیده [English]

Flood is one of the greatest and most common forms of natural hazard and every year around the world, there is a huge loss of life and financial loss. In this study, at first, 8 effective factors in catchment flooding were: slope, elevation, lithology, distance from fault, precipitation, land use, distance from river and soil identification. Then, information layers were prepared by GIS. The evaluation and standardization of the standard maps in the IDRISI software was done in conjunction with the fuzzy method. In the next step, the factors studied were considered as critic weights. The final analysis and modeling was done using the Vikor method as a multi-criteria decision analysis method. The results of this study also showed that among the effective factors in causing flood factor are slope factor with weight factor of 0.18, height factor with weight factor of 0.17 and land use factor with weight factor of 0.13 respectively are in the study basin. In addition, 15.49% and 16.47% of the basin area are in the very high risk category, respectively, which indicates the high potential of this basin for flood. According to the results, the factors slope and elevation and land use have the greatest impact on flood formation in the Razey Chay basin. Mostly, high-risk areas are located in the northwest and northwest basin. Therefore, conservation measures, watershed management and management of the basin are necessary studies.

کلیدواژه‌ها [English]

• Razey chay Basin
• Zoning
• Flood
• Vikor model