پهنه ‏بندی آسیب‏ پذیری لرزه‏ای شهری با استفاده از مدل ANP مطالعه‏ ی موردی: شهر نجف‏ آباد

نوع مقاله : مقاله علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه ریزی شهری ، پژوهشگاه شاخص پژوه ، دانشگاه اصفهان

2 دانشگاه اصفهان

3 ریاست پژوهشگاه مهندسی بحرانهای طبیعی شاخص پژوه ، استادیار گروه عمران- زلزله

چکیده

ایران با فعالیت‏های لرزه‏ای پراکنده، زلزله‏های بسیار بزرگ با دوره‏های بازگشت طولانی شناخته شده است و عدم بروز زلزله در منطقه‏ای که تا به حال در آن زلزله اتفاق نیفتاده است، نشانگر ثبات و پایداری همیشگی نیست. با مراجعه به نقشه‏ی پهنه‏بندی خطر نسبی زمین‏لرزه در ایران مشاهده می‏شود که بیش از 90 درصد از مساحت کشور بر روی نوار زلزله قرار دارد. در این راستا ارزیابی آسیب‏پذیری لرزه‏ای مناطق مختلف کشور با هدف کاهش آسیب‏پذیری جوامع شهری باید در اولویت برنامه‏ریزی‏ها قرار گیرد. این پژوهش از نوع کاربردی و روش آن معیاری ـ تحلیلی بوده و در آن ضمن معرفی دیدگاه‏های مختلف در ارتباط با آسیب‏پذیری، با استفاده از پارامترهای گوناگون کمی و کیفی، بر اساس رویکرد تصمیم‏گیری چند معیاره و با به‏کارگیری فرایند تحلیل شبکه (ANP) به بررسی و تحلیل آسیب‏پذیری لرزه‏ای شهر نجف‏آباد پرداخته شده است. همچنین به منظور مقایسه‏ی نتایج حاصل از دو مدل ANP و AHP، تحلیل آسیب‏پذیری توسط مدل AHP نیز صورت گرفته و نتایج حاصل از این مدل نیز ارائه گردیده است. مطابق نقشه‏ی پهنه‏بندی آسیب‏پذیری، مجموعاً حدود 30 درصد مساحت توسعه‌یافته‏ی شهر از آسیب‏پذیری بالا و بسیار بالا و 37 درصد این مساحت از آسیب‏پذیری متوسط برخوردار است. با تطبیق نقشه‏ی توزیع جمعیت بر این پهنه‏بندی، جمعیتی بالغ بر 51000 نفر (با تراکمی بین 70 تا 100 نفر در هکتار) در معرض آسیب‏پذیری بالا و بسیار بالا قرار دارند. همچنین در مقایسه‏ی دو مدل فوق با شرایط یکسان، به دلیل وجود وابستگی درونی بین معیارها و زیرمعیارها، نتایج حاصل از مدل ANP منطقی‏تر بوده و از تعدیل بهتری برخوردار است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Zonation of Urban Seismic Vulnerability using ANP model (Case study: Najaf Abad city)

نویسندگان [English]

  • sowgol fazel 1
  • Masood taghvaii 2
  • Amir Mahmoodzadeh 3
1 Shakhespajouh Research Institute , Isfahan Univerasity
2
3 Department of Civil , Director of Shakhespajouh Research Institute , Isfahan , Iran.
چکیده [English]

Iran is known as a country with high seismic activities, very large earthquakes with long return periods, wherein the absence of earthquake in an area doesn't indicate permanent stability. Referring to earthquake zoning map of Iran, it is evident that more than 90% of the area of this country rests on the earthquake risk zone. In this context, the evaluation of the seismic vulnerability of different regions of the country in order to reduce the vulnerability of urban communities should be of high priority. Methods: This research is an applied type one and done in analytical method. in addition to introduce the Vulnerability concepts , we used a variety of quantitative and qualitative parameters, on the basis of multi-criteria decision making approach and network analysis process (ANP) assessment of the seismic vulnerability of Najaf Abad. Vulnerability analysis conducted by AHP model and the results of this model are also presented, as well as comparing the results from the ANP and AHP models. Results: With respect to the vulnerability zoning map of the city, around 30% of developed area of the town is within high and very high vulnerability range and 37% of the town has a medium vulnerability. Finally through overlaying the population distribution map on the vulnerability map it was concluded that more than 51000 individuals are in the high and very high vulnerability zones. Because of the interdependence between the criteria and sub-criteria, the results of ANP is more logical and better adjusted between the two methods with the same conditions.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Vulnerability
  • AHP Model
  • ANP model
  • Earthquake
  • Najaf Abad

مراجع

.   CIA, U (2013). The World Fact book 2013-14. Central Intelligence Agency.
2.  EM-DAT, C. R. E. D (2013). The OFDA/CRED international disaster database. Université catholique,  Louvain Brussels.
3. محمدزاده، رحمت (1388). تجارب برنامه‏ریزی شهری توکیو در کاهش آسیب‏پذیری ناشی از زلزله. فصلنامه‏ی فضای جغرافیایی، شماره‏ی 26، ص 89 .
  4.   Wisner, B., Blaikie, P., Cannon, T., & Davis, I (2004). At risk. Natural hazards, people’s vulnerability and disasters, 2th edition , London and New York.
5.  Ghosh, T., Mukhopadhyay, A (2014). Natural Hazard Zonation of Bihar (India) Using Geoinformatics: A Schematic Approach. Springer Science & Business Media.
6.  Duzgun, H. S. B., Yucemen, M. S., Kalaycioglu, H. S., Celik, K., Kemec, S., Ertugay, K., & Deniz, A(2011). An integrated earthquake vulnerability assessment framework for urban areas. Natural hazards; 59(2), 917-947.
7.  Islam, M. N., Malak, M. A., & Islam, M. N (2013). Community-based disaster risk and vulnerability models of a coastal municipality in Bangladesh. Natural hazards; 69(3), 2083-2103.
8.   Menoni, S., Molinari, D., Parker, D., Ballio, F., & Tapsell, S (2012). Assessing multifaceted vulnerability and  resilience in order to design risk-mitigation strategies. Natural hazards; 64(3), 2057-2082.
9. ثقفی، محمدجواد (1383). آسیب‏شناسی ساختمان (ساختمان‏های آسیب دیده از زلزله‏ی بم). نشریه‏ی هنرهای زیبا، شماره‏ی 17.
10.   McClure, J., Johnston, D., Henrich, L., Milfont, T. L., Becker, J (2015). When a hazard occurs where it is not expected: risk judgments about different regions after the Christchurch earthquakes. Natural Hazards; 75(1), 635-652.
11. درویش‏زاده، علی (1392). زمین‏شناسی ایران. چ پنجم، تهران، امیرکبیر.
12. شاهپسندزاده، مجید؛ حیدری، مهدی (1382). بررسی مقدماتی لرزه‏خیزی، لرزه‏ی زمین‏ساخت و خطر زمین‏لرزه در پهنه‏ی استان اصفهان. ماهنامه‏ی فنی تخصصی دانش‌نما، شماره‏ی 107- 109، انتشارات سازمان نظام مهندسی اصفهان.
13. آمبرسز، ن.؛ ملویل، س. (1370). زلزله‏های تاریخی ایران، ابوالحسن رده، انتشارات دانشگاه تهران.
14. صفایی همایون (1384). طرح پژوهشی شناسایی و بررسی توان لرزه‏ای گسل‏های اطراف اصفهان، معاونت شهرسازی و معماری شهرداری اصفهان.
15.  Carreño, M. L., Cardona, O. D., & Barbat, A. H. (2012). New methodology for urban seismic risk assessment from a holistic perspective. Bulletin of earthquake engineering, 10(2), 547-565.
16.  Dragicevic, S., Filipovic, D., Kostadinov, S., Zivkovic, N., Andjelkovic, G., Abolmasov, B (2011). Natural hazard assessment for land-use planning in Serbia. International Journal of Environmental Research, (5), 371-380.
17. اسفندیاری درآباد، فریبا؛  غفاری گیلانده ، عطا،؛ لطفی، خداداد (1392). مدل‏سازی ضریب آسیب‏پذیری شهرها در برابر زلزله با استفاده از روش تاپسیس در محیط GIS (مطالعه‏ی موردی: شهر اردبیل). فصلنامه‏ی پژوهش‏های ژئومورفولوژی کمی، شماره‏‏ی 6، 43-79.
18. قدیری، محمود؛ افتخاری، عبدالرضا؛ شایان، سیاوش؛ پرهیزکار، اکبر (1391). تبیین تمرکز اجتماعی فضایی آسیب‏پذیری شهر تهران در برابر زلزله. فصلنامه‏ی برنامه‏ریزی و آمایش فضا، دوره‏ی شانزدهم، شماره‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏ی 3، 31-54.
19. فرج‏زاده، منوچهر؛ احدنژاد، محسن؛ امینی، جمال (1390). ارزیابی آسیب‏پذیری مساکن شهری در برابر زلزله (منطقه‏ی 9 شهرداری تهران). فصلنامه‏ی مطالعات و پژوهش‏های شهری و منطقه‏ای، سال سوم، شماره‏ی نهم، 19-36.
20. احدنژاد روشتی، محسن (1388). مدل‏سازی آسیب‏پذیری شهرها در برابر زلزله (شهر زنجان). پایان‏نامه‌ی دکتری جغرافیا و برنامه‏ریزی شهری، دانشگاه تهران.
21.  FathiZahraei, M., Marthandan, G., Raman, M., & Asadi, A (2014). Reducing risks in crisis management by GIS adoption. Natural Hazards, 1-16.
22.  Zebardast, E(2013). Constructing a social vulnerability index to earthquake hazards using a hybrid factor analysis and analytic network process (F’ANP) model. Natural hazards, 65(3), 1331-1359.
23. زبردست، اسفندیار (1389). کاربرد فرایند تحلیل شبکه‏ای در برنامه‏ریزی شهری و منطقه‏ای، نشریه‏ی هنرهای زیبا، شماره‏ی 41، 79 - 90.
24. Boroumandi, M., Khamehchiyan, M., & Nikoudel, M. R (2015). Using of Analytic Hierarchy Process for Landslide Hazard Zonation in Zanjan Province, Iran. In Engineering Geology for Society and Territory-Volume 2 (pp. 951-955). Springer International Publishing.
25. Masuya, A (2014). Flood Vulnerability and Risk Assessment with Spatial Multi-criteria Evaluation. In Dhaka Megacity (pp. 177-202). Springer Netherlands.
26.  Blaikie P, Cannon T, Davis I, Wisner B (1994). At risk. Natural hazards, people’s vulnerability and disasters.
27.   Bohle H. G (2001). Vulnerability article 1: vulnerability and criticality. IHDP Newsletter Update.
28.  Pelling M (2003). The vulnerability of cities: natural disasters and social resilience. Earthscan.
29.   Bogardi J, Birkmann J (2004). Vulnerability assessment: the first step towards sustainable risk reduction. Disaster and Society–From Hazard Assessment to Risk Reduction. Logos Verlag Berlin, Berlin; 75-82.
30.  Dewan A. M (2013). Floods in a megacity: geospatial techniques in assessing hazards, risk and vulnerability. Dordrecht: Springer.
31. مهندسین مشاور نقش جهان پارس (1390). تجدید نظر طرح توسعه و عمران شهر نجف‏آباد.
32. نبوی، محمدحسن (1355). دیباچه‌ای بر زمین‌شناسی ایران، تهران، سازمان زمین‏شناسی کشور. 
33. پژوهشگاه بین‏المللی زلزله‏شناسی و مهندسی زلزله (2014).
 

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 22 شهریور 1394
  • تاریخ بازنگری: 21 بهمن 1395
  • تاریخ پذیرش: 18 اردیبهشت 1396

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار