نوع مقاله : مقاله علمی - پژوهشی
نویسندگان
1 دانشیار جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران
2 کارشناس ارشد جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه تهران، تهران، ایران
3 کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران
4 کارشناس ارشد جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران
چکیده
زیرساخت آب شریان حیاتی یک شهر است و آسیب به آن، می تواند منجر به بحران شود. بر اساس گزارش های ثبت شده، از سال 1390 تا 1395 به طور میانگین سالانه دهها هزار مورد اتفاق در زیرساخت شبکه ی آب شهر اردبیل رخ داده است. از آنجایی که زیرساخت های آب، مکان مبنا هستند، بنابراین، شناسایی پهنه های آسیبپذیر شهر به منظور پیشگیری از بحران در مواقع مخاطرات احتمالی ضروری است. چنین شناختی مستلزم استفاده از روشهای مناسب تحلیل فضایی است. لذا از فنون GIS همچون تراکم Kernel و فرایند تحلیل سلسله مراتبی (AHP) برای شناسایی محله های آسیب پذیر شهر استفاده شده است. قلمرو جغرافیایی این پژوهش، 44 محله ی شهر اردبیل است. داده های این پژوهش، شامل 11222 مورد اتفاق است که تا پایان سال 1395 ثبت شده اند. در پژوهش حاضر، از هشت معیار کلیدی شامل تعداد اتفاقات ثبت شده، تراکم جمعیت و ساختمان، فعالیت ساختمانی، کیفیت شبکه ی معابر، کیفیت کالبدی بافت های شهری، عمر و فشار در شبکه ی آب استفاده شده است. یافته های پژوهش نشان می دهند که 6/13 درصد از محله ها در پهنه ی با آسیب پذیری شدید، 7/22 درصد در پهنه ی با آسیب پذیری زیاد، 25 درصد در پهنه ی با آسیب پذیری متوسط و 7/38 درصد باقی در پهنه با آسیب پذیری کم و خیلی کم قرار دارند. نتیجه اینکه، محله های شمارهی 2، 4، 5، 19، 28، 39 وضعیت بحرانی دارند و شدیداً در معرض خطر وقوع اتفاقات در شبکه ی آب شهری قرار گرفته اند و وقوع مخاطراتی مانند زلزله می تواند شهر را با آسیب های جدی مواجه کند.
کلیدواژهها
عنوان مقاله [English]
Identifying Vulnerable Neighborhoods in the City in Terms of City Water Network Events Using GIS. Case Study: Ardabil City
نویسندگان [English]
- Alireza Mohammadi 1
- Elahe Pishagar 2
- Sepideh Noori 3
- Hojat Arzhangie 4
1 Assistant Professor of Geography and Urban Planning, University of Mohaghegh Ardabili, Ardabil, Iran
2 MSc. in Geography and Urban Planning, University of Tehran, Iran
3 MSc in Geography and Urban Planning, University of Mohaghegh Ardabili, Ardabil, Iran
4 MSc. in Geography and Urban Planning, University of Mohaghegh Ardabili, Ardabil, Iran
چکیده [English]
The water infrastructure is a vital artery of a city and damage to this can lead to crisis. According to the records, from 2011 to 2016 on average, annually, tens of thousands of incidents occurred in Ardabil water network infrastructure. Since water infrastructures are location-based, therefore, identification of vulnerable zones of the city, in order to prevent crisis in hazardous times is essential. Such knowledge requires the use of appropriate methods of spatial analysis. Therefore, techniques such as Kernel density in GIS and Analytic Hierarchy Process (AHP) are used for the identification of vulnerable neighborhoods. The geographic territory of this study is 44 neighborhoods of the city of Ardabil. 11,222 registered incidents in the water network of the city by the end of 2016 are used in this study. Moreover, 8 key criteria including the number of registered events, population and building density, construction activity, the quality of the road network, the physical quality of urban fabrics, age and the pressure of the city water network are used. The results show that 13.6 percent of the neighborhoods are in the zone with severe risk, 22.7 percent in the high-risk zone, 25 percent are in the zone with moderate risk and 38.7 percent are in the low and very low risk zones. In conclusion, neighborhoods 2, 4, 5, 19, 28, 39 are in crisis condition and at great risk of events on the city water network and crisis such as earthquakes can damage the city.
کلیدواژهها [English]
- Water distribution network
- Vulnerability
- Crisis management
- GIS
- Ardabil
- پاستل، ساندرا (1373). گسترش بی آبی. مترجم: محمد تقی زاده مطلق، نشریهی پیام یونسکو، سال 23، شمارهی 276، 19-22.
- پرتوی، پروین؛ آلهاشم، فخرسادات (1395). مدیریت یکپارچهی منابع آبی در برنامهریزی شهری با رویکرد توسعهی پایدار، مطالعهی موردی: تهران، نشریهی مطالعات جغرافیا، عمران و مدیریت شهری، دورهی دوم، شمارهی 2، 9-24.
- بیسواز، آسیت. ک. (1373). بحران در جنوب. نشریهی پیام یونسکو، شمارهی 276، 35-39.
4. Cardoso, M.A., Almeida, M.C., Santos, S. M., )2016(. Sewer asset management planning – implementation of a structured approach in wastewater utilities. Urban Water Journal, 13:1, 15-27. http://dx.doi.org/10.1080/1573062X.2015.1076859
5. Roozbehani, A.; Zahraei, B, tabesh, M. (2012). Journal of Water and Wastewater, Issue IV, 14-1
- امینی ورکی، سعید؛ مدیری، مهدی؛ شمسایی زفرقندی، فتح اله؛ قنبری نسب، علی (1393). شناسایی دیدگاههای حاکم بر آسیبپذیری شهرها در برابر مخاطرات محیطی و استخراج مؤلفههای تأثیرگذار در آن با استفاده از روش کیو. دو فصلنامه مدیریت بحران، شماره 3، 5-18.
- منزوی، محمدتقی (1392). آبرسانی شهری. چاپ هجدهم. تهران، انتشارات دانشگاه تهران.
- بهزادفر، مصطفی (1392). آبرسانی و فاضلاب شهری. چاپ دوم، تهران، انتشارات شهیدی.
9. Motiee, H., McBean, E., & Motiei, A.) 2007(. Estimating physical unaccounted for water (UFW) in distribution networks using simulation models and GIS. Urban Water Journal, 4 (1), 43-52.
- مهندسان مشاور طرح و کاوش (1394). طرح جامع و تفصیلی شهر اردبیل. گزارش طرح از: معاونت شهرسازی اداره کل راه و شهرسازی اردبیل.
- شرکت آب و فاضلاب استان اردبیل ( 1395). فایل گزارش ثبت شده حوادث آب شهر اردبیل. آرشیو شده در مرکز تحقیقات شرکت آب و فاضلاب استان اردبیل، گزارش داخلی.
- مهندسان مشاور آبران (1388). مطالعات طرح جامع تأمین و انتقال آب شرب شهرهای استان اردبیل. کارفرما: شرکت آب منطقهای استان اردبیل، گزارش داخلی.
- عبدالهی، مجید (1391). مدیریت بحران در نواحی شهری. چاپ پنجم، انتشارات سازمان شهرداریها و دهیاریهای کشور.
- Price, R.K., Vojinovic, Z. (2011). Urban hydro-informatics: data, models and decision support for integrated urban water management. London: IWA Publishing. ISBN: 978-18-4339-274-3.
- Cardoso, M.A. (2012). Urban water infrastructure asset management – A structured approach in four water utilities. Water Science and Technology, 66 (12), 2702–2711.
- Halfawy, M.R. (2008). Integration of municipal infrastructure asset management processes: challenges and solutions. Journal of Computingin Civil Engineering, 22 (3), 216–229.
- حبیبی، کیومرث (1388). آسیبپذیری شهری و GIS. دانشگاه امام حسین (ع)، تهران.
- حسینی، مازیار (1387). اصول و مبانی مدیریت بحران. انتشارات سازمان پیشگیری و مدیریت بحران شهر تهران.
- بیرودیان، نادر (1392). مدیریت بحران. چاپ سوم، انتشارات جهاد دانشگاهی مشهد.
- مرکز مطالعات برنامهریزی شهری تهران ( 1383). مدیریتبحران. اصول راهنمای عملی برای دولتهای محلی. مرکز مطالعات برنامهریزی شهری تهران، تهران.
- Foster, H. D. (1980). Disaster planning, the preservation of life and property. Spring Verlag. P. 275.
- پویان، ژیلا؛ ناطقی الهی، فریبرز (1378). آسیبپذیری ابرشهرها در برابر زمینلرزه، مطالعهی موردی: شهر تهران. تهران، سومین همایش بینالمللی زلزله شناسی و مهندسی زلزله، جلد چهارم.
- Fischer, H. W., Scharnberger, C. K., & Geiger, C. J. (1996). Reducing seismic vulnerability in low to moderate risk areas. Disaster Prevention and Management: An International Journal, 5(4), 5-18.
- American planning association (APA). (2006). Planning and urban design standards. Hoboken, Newberys.
- تهذیبی، کامبیز، نوری، مهدی، مشعوف، بیژن، نصیبی، مهدی (1394). ارزیابی، آسیبپذیری شبکههای انتقال آب با استفاده از روش خوشهبندی. دو فصلنامه مدیریت بحران، شماره هفتم،: 97-104.
- Shohan, S., Ahmad., & Slobodan, P. S. (2013). Spatial and temporal analysis of urban flood risk assessment, Urban Water Journal, 10 (1), 26-49.
- Zhang, T. (2006). The Application of GIS and CARE-W on Water Distribution Networks in Skärholmen Pressure Zone, Stockholm, Sweden. Pipeline Technology 2006 Conference.
- Hill, C., & Jones, G (1995). Strategic management theory. Houghton Mifflin Company.
- Jiménez, R., Magrinya, F., Almandoz, J. (2010). The role of urban water distribution networks in the process of sustainable urbanization in developing countries. Case study: Wuckro Supply. Wukro Town (Ethiopia). A: International Conference on Sustainable Urbanization. "First Proceedings of the First International Conference on Sustainable Urbanization". Hong Kong: 2010, 1-6.
- Yamba, H.O. (2011). Improvement of water supply through a GIS-based monitoring and control system for water loss reduction. In: UN-International Conference Zaragoza, Spain. 3-5 October, water in the green economy in practice: toward RIO+ 20.
- Aburawe, S. M., & Rodzi Mahmood, A. (2014). Water Loss Control and Real-Time Leakage Detection Using GIS Technology. In: UN-International Conference Zaragoza, Spain. 3-5 October, water in the green economy in practice.
- Uslu, A., Bakan, G., & Sisman, A. (2014). Employing Urban Information Systems for Water Distribution Systems. Energy and Environmental Engineering, 2(6), 129-136.
- آسفی، ح؛ ذالنور، ا؛ نوذریپور، ع؛ مرادی، غ (1390). مدیریت فشار شبکههای توزیع آب شهری و استفاده صحیح از منابع آب. در: مجموعه مقالات اولین همایش منطقهای مهندسی عمران.
- انیسی، ف.؛ راستی، ت. (1392). طراحی سامانه مدیریت بحران برای خطوط لوله آب و فاضلاب قبل، در هنگام و پس از وقوع زلزله، کنفرانس ملی مدیریت بحران و HSE در شریانهای حیاتی، صنایع و مدیریت شهری.
- رهگذر، م؛ زارع، م و هاشمی فشارکی، س. م. (1394). پیشنهاد شبکهی هوشمند ارزیابی شاخص آسیبپذیری لرزهای شبکه جمعآوری فاضلاب در بستر GIS (مطالعهی موردی: شهرکرد)، مجلهی علمی پژوهشی آب و فاضلاب، شمارهی 6، 5-15.
- رهنما، ر؛ راستی، ر؛ حسنی، ن؛ قیاسوند، م (1394). بررسی آسیبپذیری لرزهای شبکهی آبرسانی منطقهی 11 تهران جهت مقاومسازی، فصلنامهیدانشپیشگیریومدیریتبحران، دورهی پنجم، شمارهی چهارم، زمستان 1394، 308-314.
- Chowdhury, M.A.I. Ahmed. M. F and Gaffar, M. A. (2002). Management of Nonrevenue Water Four Cities of Bangladesh, Journal AWWA, 94 (8), 64-75.
- Gerami, R. (1994). Spatial information system (designing, modeling and planning applications).
- Mitchell, A. (1999). The ESRI guide to GIS analysis. volume 1: geographic patterns and relationships. ESRI, Redlands [CA].
- Scott. L, Getis. A. (2008). Spatial statistics. In Kemp K (Ed) Encyclopedia of geographic information.
- UNEP. (1999). Human Development Report of the Islamic Republic of IRAN. Chapter 8:109-121.
- ESRI. (2010). ESRI Production Mapping: Meeting the Needs of Water and Wastewater Utilities. An ESRI White Paper. www.esri.com.
- Anselin, L. (1999). Spatial econometrics، methods and model. Dordretch Kluwer Academic.in: A Companion to Theoretical Econometrics, Edoted by: L. Anselin. Chapter, 14: 310-330.
- Asgari, A. (2011). Analysis of Spatial Statistics in GIS. Tehran Municipality Publications.
- زبردست، اسفندیار. (1380). کاربرد فرایند تحلیل سلسلهمراتبی در برنامهریزی شهری و منطقهای. در نشریهی هنرهای زیبا، شمارهی 10، 13-21.
- مشیری، اسماعیل. (1380). مدل تعدیل شده AHP برای نظرسنجی و تصمیمگیریهای گروهی، در: دانش مدیریت، سال 14، شماره 52، 63-92.
- ابراهیمی، نسرین؛ علیرضایی، ندا؛ خدادادی، احمد؛ بشارتنیا، مهدی (1394). مروری بر روشهای آماری تحلیل دادههای جرم مبتنی بر مکان. در: توسعهی سازمان پلیس، شمارهی 53، 89-112.
- مهندسان مشاور طراحان بافت و معماری (1393). مطالعات بافت فرسودهی شهر اردبیل، جلد 1. آرشیو کتابخانه وزارت راه و شهرسازی.