نوع مقاله : مقاله علمی - پژوهشی

نویسندگان

• محمدرضا بمانیان ¹
• مجتبی رفیعیان ²
• محمدمهدی خالصی ³
• رضا بمانیان ⁴

¹ گروه معماری، دانشگاه تربیت مدرس

² گروه برنامه ریزی شهری، دانشگاه تربیت مدرس

³ گروه شهرسازی اسلامی، دانشگاه هنر اصفهان

⁴ گروه عمران- زلزله، پژوهشگاه شاخص پژوه، دانشگاه اصفهان

چکیده

برنامه‌ریزی کاربری زمین به‌عنوان یکی از مهم‌ترین ابزارها و در عین حال اهداف برنامه‌ریزی شهری جایگاهی حیاتی در تحقق مخاطره‌نگری در فرآیند توسعه‌ی شهری داشته و مطالعه و تجربه برای بهبود روش‌ها و فرآیندهای تحقق آن، مسئله‌ی مهم و اولویت‌مندی برای کاهش خطرپذیری جوامع شهری است. پژوهش حاضر با این رویکرد و استفاده از روش توصیفی _ تحلیلی و با هدف بازشناسی معیارها و روش‌های ارزیابی و کاهش خطرپذیری شهرها در برابر زلزله از طریق راهکارهای مطرح در حیطه‌ی برنامه‌ریزی کاربری زمین، با مطالعه‌ی موردی ناحیه‌ی 5 از منطقه‌ی 3 شهر تهران، که کارشناسان احتمال وقوع زلزله‌ای شدید را در آن بسیار بالا می‌دانند، به بررسی و تحلیل این امر پرداخته و با استفاده از تحلیل سلسله‌مراتبی عوامل مؤثر شناخته‌شده در خطرپذیری از زلزله در قالب رابطه‌ی خطرپذیری (آسیب‌پذیری × مخاطره × در معرض قرار داشتن)، انواع نقشه‌های خطرپذیری را تولید نموده و براساس انطباق کاربری‌های موجود بر آن‌ها به ارائه‌ی الزامات و گزینه‌های تغییر و هدایت برنامه‌ریزی کاربری زمین برای کاهش خطرپذیری از زلزله می‌پردازد. نتایج این پژوهش نشان‌دهنده‌ی کارآیی استفاده از روش‌های ارزیابی خطرپذیری به‌ویژه روش‌های کمی و مقایسه‌ای در ارائه‌ی چارچوبی عملی و منطقی برای سنجش میزان خطرپذیری و براساس آن هدایت دقیق‌تر و با کیفیت‌تر تصمیمات برنامه‌ریزی کاربری زمین و نشان دادن اولویت‌ها و کمبودهای تشدید کننده در خطرپذیری شهرها از رویدادهای طبیعی به‌ویژه زلزله است. 

کلیدواژه‌ها

• برنامه ریزی کاربری زمین
• کاهش خطرپذیری
• زلزله

عنوان مقاله [English]

Natural hazards (earthquakes) risk mitigation of cities through land-use planning

نویسندگان [English]

• Mohammad reza Bemanian ¹
• Mojtaba Rafieyan ²
• Mohammad Mahdi Khalesi ³
• Reza Bemanian ⁴

¹ Architecture, School of Art, Tarbiat Modares University

² Urban and Regional Planning, School of Art, Tarbiat Modares University

³ Urban Planning, Department of Urban Planning, Art University of Isfahan

⁴ Earthquake, Department of Civil Engineering, Shakhes Pazhooh, University of Isfahan

چکیده [English]

Land-use planning and management as one the main tools of urban planning plays a ‎vital role for fulfillment of risk assessment in urban development process. Literatures and experiences are two important sources for improving the procedures of land use planning as a high priority mater and tool used in risk mitigation approaches for urban societies. This study aims to ‎recognize criteria and methods of earthquake risk assessment and risk reduction in urban areas ‎through land-use planning for District 3, Zone 5, in Tehran as a case study which has high probability of the occurrence of the earthquake. This study used a descriptive-analytical method. Analytic Hierarchy Process (AHP) ‎was used based on the earthquake risk criteria within a linear relation (as: ‎risk=hazard×vulnerability×exposure) to develop risk and prioritization ‎maps and defining suitable strategies, policies and action plans for land-use planning and ‎zoning. The results show that quantitative and ‎comparative analyses in combination with Analytic Hierarchy Process and risk linear relation is ‎an effective and useful method to assign the acceptable risks and direct decisions in land-use planning. It identifies priorities and ‎deficiencies which intensifies vulnerabilities in the urban areas to natural hazards such as earthquake.‎

کلیدواژه‌ها [English]

• Land-use planning
• Risk Assessment
• risk mitigation
• Earthquake