تخمین آسیب‏ پذیری شهر گرگان در برابر زلزله با تأکید بر فاصله از تأسیسات شهری با روش منطق فازی

نوع مقاله : مقاله علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار، عضو هیئت علمی، دانشگاه بین المللی امام رضا(ع)، مشهد.

2 دانشجوی دکتری شهرسازی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد بروجرد

3 دانشجوی دکتری و برنام هریزی شهری، دانشگاه آزاد اسلامی واحد نور.

چکیده

خطر زلزله همواره جوامع بشری را تحت‏ الشعاع خود قرار می ‏دهد و خسارات جبران‏ ناپذیری به این جوامع وارد می‏ آورد؛ بنابراین، آمادگی مقابله با این بحران از طریق شناسایی نقاط آسیب‏ پذیر و برطرف کردن آن‏ها در جهت کاهش آسیب‏ های ناشی از زلزله مؤثر است. بسیاری از شهرهای ایران بر روی پهنه‏ های با خطر نسبی متوسط و زیاد زلزله واقع شده‏ اند. شهر گرگان با جمعیتی حدود 330هزار نفر و وسعتی معادل 3600 هکتار در سال1390جزء شهرهای واقع بر روی پهنه‏ های زلزله‏ خیز با خطر نسبی زیاد است. وضعیت نامناسب استقرار تأسیسات زیربنایی شهر نقش اساسی در افزایش میزان آسیب‏های وارده به شهر در برابر زلزله دارند. در این مقاله، با استفاده از محاسبه، ترکیب و تحلیل شاخص‏ هایی همچون دسترسی به مراکز درمانی، فاصله از ایستگاه‏های آتش‏نشانی، دسترسی به فضاهای اسکان موقت و فاصله از پمپ بنزین و ایستگاه‏های تقلیل فشار گاز، میزان آسیب ‏پذیری شهر گرگان از طریق مدل منطق فازی و با استفاده از نرم ‏افزار  Arc Gisدر مواجهه با زلزله بررسی شد. با بررسی نقشه‏ ی نهایی آسیب‏ پذیری شهر گرگان، نتیجه می‏ گیریم پراکنش تأسیسات شهری در شهر گرگان به‏ خوبی انجام نگرفته و بر حسب فاصله از تأسیسات شهری، ساختمان‏های موجود در جنوب و شرق شهر شامل محله‏ های واقع در محور ناهارخوران و بلوار کاشانی در مقایسه با بقیه ‏ی محدوده‏ ی مورد مطالعه آسیب‏ پذیری بیشتری دارند که با استقرار تجهیزات و امکانات شهری در این مناطق از میزان آسیب‏ پذیری شهر در بحران زلزله کاسته خواهد شد. پراکنش مناسب تأسیسات شهری در محدوده ‏ی مرکزی شهر شامل محله‏ های واقع در محورهای گلشهر، کمربندی و امام رضا نیز باعث شده این مناطق در صورت وقوع زلزله دچار آسیب ‏پذیری کمتری شوند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Estimating Gorgan’s vulnerability to earthquakes with emphasis on the distance from infrastructure using fuzzy logic

نویسندگان [English]

  • Amir Ahmad Aminian 1
  • Ghadir Siami 1
  • Kazem Taghinejad 2
  • Ebrahim Zahedi Kalaki 3
1 Assist. Prof., Department of Urban Design, Imam Reza International University, Mashhad, Iran.
2 Phd Student of Urban Desing, Islamic Azad University- Borujerd Branch, Bborujerd, Iran
3 Phd Student of Geography and Urban Planning, Islamic Azad University -Noor Branch, Noor,Iran.
چکیده [English]

Earthquakes have always affected human communities, leaving irreparable damage. Therefore, getting prepared to deal with such crisis through identifying vulnerable spots and eliminating them are effective strategies in reducing the damage caused by an earthquake. Many Iranian cities are located in the areas with medium or high relative risk of earthquake. The city of Gorgan with a population, over 330,000 and an area of 3600 hectares in 2012 one of the cities located on earthquake-prone zones with high relative risk of earthquake. Poor positioning of infrastructure plays major role in increasing the vulnerability of the cities during an earthquake. In this paper, the extent of vulnerability in Gorgan was considered through calculating, combining and analyzing factors such as access to medical centers, the distance from fire stations, access to temporary accommodation spaces and the distance from gas stations and gas pressure reduction sites using fuzzy logic model and Arc GIS software. Based on the final map, the distribution of infrastructures in Gorgan has not been accomplished well. The buildings in the western and southern parts of the city, including neighborhoods in the path of nahaarkhoran and Kashani Boulevard are more vulnerable compared to the other parts regarding the distance from infrastructures. This can be met by positioning urban facilities and urban equipment in the mentioned areas. Proper distribution of urban infrastructures in metropolitan areas of cities, including neighborhoods in the path Golshahr, belt road and Imam Reza road protects these areas from earthquakes so that they will suffer less destruction in the event of an earthquake. 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Vulnerability
  • Earthquakes
  • Infrastructure
  • Fuzzy logic
  • Gorgan
1.Paton, Douglas; Fohnston, David (2001). Disaster and Communities: Vulnerability, Resilience and Preparedness, Diasaster. Prevention and Manegment, vol. 10, no. 4, MCB University, ISSN, 965-3562.
2. Montoya Morales, Ana Lorena (2002). Urban Disaster Management A Case Study of Earthquake 86-Risk Assessment in Cartago, Costa Rica. University of Utrecht.
3. Smit , B. (2000). Anatomy of Adaption to Climate Change and Ulnerability. Climate Change.
4. حمیدی، ملیحه (1371). ارزیابی الگوهای قطعه‏بندی اراضی و بافت‏های شهری در آسیب‏پذیری مسکن از سوانح طبیعی. تهران: مجموعه مقالات سمینار سیاست‏های توسعه‏ی مسکن در ایران.
5. عبداللهی، مجید (1384). مدیریت بحران در نواحی شهری. سازمان شهرداری‏های کشور، تهران.
6. تقی‏نژاد، کاظم؛ موسوی ندوشن، سیدمعین (1393). طراحی شهری در مناطق زلزله‏خیز. گرگان: انتشارات نوروزی، 165.
7. UN (1991). Mitigating Natural Disasters. Phenomeona, effect and options.
8. Rashed, K; Weeks, J. (2003). Assessing Vulnerability to Earthquake Hazards through Spatial International. Journal of Geographic Information Science Multicriteria Analysis of Urban Areas, vol. 17, no. 6, 547-576.
9. S. Antonioni Gigliola, G.; Cozzani, Valerio (2007). A Methodology for the Quantitative Risk, Triggered by Seismic Events. Journal of Hazardous Materials, Assessment of Major Accidents.
10. عابدی، مهدی (1385). بررسی اثرات ناشی از تخریب ساختمان‏ها پس از وقوع زلزله در معابر شهری (نمونه‏ی موردی: محله‏ی چیذر منطقه‏ی 1 تهران). پایان‏نامه‏ی کارشناسی ارشد رشته‏ی شهرسازی ـ برنامه‏ریزی شهری و منطقه‏ای، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی.
11. حبیبی، کیومرث؛ و همکاران (1387). تعیین عوامل ساختمانی مؤثر در آسیب‏پذیری بافت کهن شهری زنجان با استفاده از GIS و FUZZY LOGIC. هنرهای زیبا، ش 33، 27-36.
12. احدنژاد، محسن؛ و همکاران (1390). ارزیابی آسیب‏پذیری شهرها در برابر زلزله بر حسب فاصله از کاربری‏های حیاتی با استفاده از GIS (نمونه‏ی موردی: بافت قدیم زنجان).
13. شرکت مهندسین مشاور طرح و معماری (1372). طرح جامع گرگان، سازمان مسکن و شهرسازی مازندران، 9.
14. مرکز آمار ایران (1385). سرشماری عمومی نفوس و مسکن، تهران.
15. مرکز تحقیقات ساختمان و مسکن، بخش زلزله (1388). تهیه و تدوین سناریو زلزله‏ی شهر گرگان. 66-47.
16. شرکت مهندسین مشاور معماری و شهرسازی عرصه (1378). ضوابط و مقررات و استانداردهای ساختمان آتش‏نشانی‏های کشور. 140.
17. شرکت مهندسی مشاور معماری و شهرسازی پارت (1390). طرح جامع شهرگرگان. 8.
18. رسولی، علی‏اکبر؛ محمودزاده، حسن (1389). مبانی سنجش از دور پایه. تبریز: انتشارات علمیران.
19. متکان، علی‏‏اکبر؛ و همکاران (1387). محل‏های مناسب جهت دفن پسماند با استفاده از GIS (مطالعه‏ی موردی: شهر تبریز). علوممحیطى، س 6، ش 2، 121-132.
20. فاضل‏نیا، غریب؛ حکیم‏دوست، سیدیاسر؛ بلیانی، یدالله (1391). راهنمای جامع مدل‏های کاربردی GIS در برنامه‏ریزی شهری، روستایی و محیطی. انتشارات آزادپیما، ج 1.
21. بهشتی‏فر، سارا؛ و دیگران (1389). مدل‏سازی احتمالاتی عدم اطمینان داده‏های ورودی در مکان‏یابی نیروگاه حرارتی. 586.