مدیریت بحران

مقاله علمی - پژوهشی

بررسی اثر تغییر اقلیم بر مدیریت بحران سیلاب

مجید شیدائیان؛ حسین فخرایی؛ محمد علی نکوئی

دوره 6، شماره 2 ، اسفند 1396، صفحه 5-20

چکیده

در این پژوهش اثر تغییر اقلیم بر مدیریت بحران سیلاب در منطقه‏‏ی دشت تجن مورد بررسی قرار گرفته است. ابتدا آشکارسازی رخداد تغییر اقلیم با استفاده از آزمون‏های ناپارامتری صورت گرفت و متغیر‏های بزرگ ... بیشتر در این پژوهش اثر تغییر اقلیم بر مدیریت بحران سیلاب در منطقه‏‏ی دشت تجن مورد بررسی قرار گرفته است. ابتدا آشکارسازی رخداد تغییر اقلیم با استفاده از آزمون‏های ناپارامتری صورت گرفت و متغیر‏های بزرگ مقیاس مدل گردش عمومی جو با مدل اقلیمی HadCM3تحت سناریوی A2 در چهار دوره‏ی زمانی 2001-1971، 2040-2011، 2070-2041 و 2100-2071 دریافت شدند. برای کوچک مقیاس‏سازی داده‏های مدل گردش عمومی جو در سطح منطقه از روش‏های کوچک مقیاس‏سازی آماری SDSM5.5.1، شبکه‏ی عصبی مصنوعی و روش تناسبی استفاده شد. بر اساس نتایج به‏دست آمده از آزمون‏های آماری روند، مشاهده شد که روند معنی‏داری در تغییرات داده‏های هواشناسی منطقه وجود دارد و پدیده‏ی تغییر اقلیم در منطقه رخ داده است. نتایج کلی مدل SDSMو روش تناسبی، نشان‏دهنده‏ی کاهش در مقدار بارندگی و افزایش در مقدار دما در دوره‏های آتی است. نتایج مدل شبکه‏ی عصبی مصنوعی به علت درصد خطای بالا برای شبیه‏سازی دما در دوره‏ی مشاهده‏ای رضایت‏بخش نبود. همچنین داده‏های پیش‏بینی شده‏ی دما و بارش با داده‏های تاریخی همبستگی بالا و معنی‏داری در سطح اطمینان 95 درصد داشتند. در آخر می‏توان نتیجه گرفت که به علت افزایش دما و بارش در برخی فصول سال در دوره‏های زمانی آتی به دلیل ذوب برف در اثر افزایش دما در انتهای فصل تابستان و ابتدای پاییز و افزایش بارش در زمستان و پاییز میزان احتمال وقوع سیلاب در این فصول از سال رو به افزایش است.

مقاله علمی - پژوهشی

بررسی امکان تناوب معیشت برای کاهش اثرات ناشی از خشکیدگی رودخانه‏ ی زاینده‏ رود و تالاب گاوخونی مطالعه‏ ی موردی: شهر ورزنه

شهباز مهرابی؛ محمرضا یزدانی؛ اصغر توسلی

دوره 6، شماره 2 ، اسفند 1396، صفحه 21-28

چکیده

تبدیل رودخانه‏ی زاینده‏رود از یک رود دائمی به یک رود فصلی، کاهش سهم کشاورزان از 40 درصد آب رودخانه به 7 درصد و تأخیر در کشت‏های پاییزه و بهاره، ساکنان عمده‏ی کشاورز و دامدار شهر ورزنه را با چالشی ... بیشتر تبدیل رودخانه‏ی زاینده‏رود از یک رود دائمی به یک رود فصلی، کاهش سهم کشاورزان از 40 درصد آب رودخانه به 7 درصد و تأخیر در کشت‏های پاییزه و بهاره، ساکنان عمده‏ی کشاورز و دامدار شهر ورزنه را با چالشی بزرگ روبه‏رو کرده است. چالشی که منجر به مهاجرت بسیاری از ساکنان، افزایش شغل‏های کاذب و پیدایش بزهکاری‏های اجتماعی شده است. بنابراین ارائه‏ی راه‏حل‏هایی برای مدیریت این بحران، برای کاهش خسارات ضروری است. در پی همین ضرورت، پژوهش حاضر به بررسی وضعیت تناوب معیشت به‏منزله‏ی یافتن راه‏حلی برای افزایش توانایی جامعه‏ی شکننده‏ی این شهر می‏پردازد. پژوهش حاضر از نظر هدف کاربردی و ماهیت آن توصیفی - پیمایشی است که به روش پرسشنامه‏ای در قالب 4 معیار و 11 متغیر با حجم نمونه‏ی 374 نفر انجام شده است. روش نمونه‏گیری تصادفی ساده و میزان پایایی بر اساس آلفای کرونباخ 719/0 است. تحلیل استنباطی پرسشنامه با استفاده از آزمون t تک نمونه‏ای در محیط نرم‏افزار SPSS انجام گردید. نتایج نشان داد که میزان مشارکت‏پذیری ساکنان شهر ورزنه مطلوب (31/3)، میزان آشنایی آن‏ها با تناوب معیشت پایین (45/2) و تمایل به انتخاب شغل‏های جایگزین (12/3) بالا است که دلیل اصلی آن خشک شدن رودخانه و کاهش راندمان تولیدی محصولات کشاورزی و دامی است. همچنین نتایج نشان داد که پیشه‏ی قالیبافی در میان ساکنان مطلوبیت بیشتری نسبت به کشاورزی، دامداری، گردشگری و سفره‏بافی دارد.

مقاله علمی - پژوهشی

ارزیابی سناریوهای مختلف خرابی سیستم تأمین آب در اثر وقوع زلزله به منظور مدیریت ریسک مطالعه ی موردی: سیستم تأمین آب مربوط به تصفیه خانه ی یک کلانشهر

بابک امیدوار؛ محمود محمودیان؛ سعید کاکایی

دوره 6، شماره 2 ، اسفند 1396، صفحه 29-44

چکیده

تأمین پیوسته‏ی آب آشامیدنی همواره از مهم‏ترین دغدغه‏های جوامع و ملل مختلف بوده است. سیستم تأمین آب آشامیدنی در معرض گستره‏ی وسیعی از مخاطرات و ریسک‏ها قرار دارد و از آسیب‏پذیرترین شریان‏های ... بیشتر

مقاله علمی - پژوهشی

ارزیابی نیازهای آسیب دیدگان در چرخه ی عمر چهار روز ه ی حادثه در زنجیر ه ی تأمین بشر دوستانه

محمدرضا صادقی مقدم؛ ایمن قاسمیان صاحبی؛ جلیل حیدری دهویی

دوره 6، شماره 2 ، اسفند 1396، صفحه 45-56

چکیده

هرساله بلایای طبیعی نظیر زلزله، سیل، طوفان و خشک‏سالی قسمت‏های مختلفی از جهان را گرفتار می‏کند و نداشتن آمادگی و توان مقابله‏ی مناسب با آن‏ها تلفات و خسارات سنگینی را به ملت‏ها و دارایی‏های ... بیشتر هرساله بلایای طبیعی نظیر زلزله، سیل، طوفان و خشک‏سالی قسمت‏های مختلفی از جهان را گرفتار می‏کند و نداشتن آمادگی و توان مقابله‏ی مناسب با آن‏ها تلفات و خسارات سنگینی را به ملت‏ها و دارایی‏های آن‏ها وارد می‏کند که گاه جبران‏ناپذیر است. کشور ایران هم یکی از کشورهای حادثه‏خیز در دنیا به شمار می‏رود. بنابراین مدیریت زنجیره‏ی بشردوستانه در قبل، حین و بعد از وقوع فاجعه در کشور اهمیت پیدا می‏کند. بعد از وقوع حوادث، مهم‏ترین اقدام، عملیات لجستیک امدادرسانی است که برای حفظ جان مردم باید با حداکثر کارایی صورت پذیرد. بنابراین با دانستن مهم‏ترین نیازهای مردم در هر یک از روزهای عمر حادثه می‏توان گام بزرگی در اجرای اثربخش و کارای عملکرد زنجیره‏ی تأمین بشردوستانه برداشت. این پژوهش که از نوع هدف کاربردی و از نظر شیوه‏ی گردآوری داده‏ها، توصیفی ـ پیمایشی است، به شناسایی و ارائه‏ی یک دسته‏بندی از نیازهای آسیب‏دیدگان پرداخت و با استفاده از روش‏های دیمتل و تحلیل فرایند شبکه‏ای در محیط فازی، به تعیین شدت روابط میان نیازهای شناسایی‏شده و اولویت‏بندی نیازهای مذکور در روزهای مختلف چرخه‏ی عمر حادثه با توجه به وقوع حادثه در دو فصل گرم و سرد پرداخت. به‏طور خلاصه، نتایج نشان داد که اقلام غذایی، اقلام زیستی و اقلام پزشکی سه نیاز مهم در تمامی روزهای چرخه‏ی عمر به شمار می‏روند. همچنین آب آشامیدنی، چادر، بسته‏ی غذایی و کنسروها از اقلام بسیار مهم در تمامی روزها محسوب می‏شوند.

مقاله علمی - پژوهشی

بررسی نقش ادراک ریسک مردم بر رفتارهای کاهش ریسک زلزله در شهر تهران

زهرا عسگری زاده؛ مجتبی رفیعیان؛ هاشم داداش پور

دوره 6، شماره 2 ، اسفند 1396، صفحه 57-68

چکیده

سازمان‏های مرتبط با مدیریت بحران با شناخت نحوه‏ی ادراک ریسک مردم، عوامل مؤثر بر آن و چگونگی تأثیرگذاری ادراک بر رفتارهای کاهش ریسک، برنامه‏ها و تصمیمات مدیریتی خود را در راستای این یافته‏ها ... بیشتر سازمان‏های مرتبط با مدیریت بحران با شناخت نحوه‏ی ادراک ریسک مردم، عوامل مؤثر بر آن و چگونگی تأثیرگذاری ادراک بر رفتارهای کاهش ریسک، برنامه‏ها و تصمیمات مدیریتی خود را در راستای این یافته‏ها تعریف می‏کنند و به مشارکت بالاتر مردم و تحقق‏پذیری بیشتر برنامه‏ها و تصمیمات این سازمان‏ها کمک می‏کنند. هدف این تحقیق شناسایی نقش ادراک ریسک بر رفتارهای کاهش ریسک زلزله از دیدگاه خانوارهای ساکن شهر تهران است. روش تحقیق از نوع توصیفی- تحلیلی و ابزار سنجش پرسش‏نامه، با حجم نمونه‏ی 267 مورد بوده است. برای آزمون تجربی مدل مفهومی، از مدل میانجی‏گری استفاده شد. در این مدل چنین فرض شده است که متغیرهای مستقل علاوه بر تأثیرگذاری به صورت مستقیم بر رفتارهای کاهش ریسک زلزله، از طریق متغیر میانجی ادراک ریسک نیز به صورت غیر‏مستقیم بر متغیر وابسته تأثیر می‏گذارند. مقدار میانجی‏گری با استفاده از آزمون سوبلتعیین شد. بر اساس نتایج ارتباط بین ادراک ریسک و رفتارهای عملی کاهش ریسک زلزله معنی‏دار نیست، درحالی‏که بین ادراک ریسک و قصد رفتارهای کاهش ریسک زلزله در آینده رابطه‏ی معنی‏داری وجود دارد. نتایج حاصل از بررسی اثرات غیرمستقیم از طریق جدول سوبل تست نشان داد که متغیر میانجی ادراک ریسک برای سه متغیر نیاز به محافظت، تعصبات خوش‏بینانه و کنترل‏پذیری نقش میانجی دارد (Sobel test<0.05) و برای سایر متغیرها، نقش میانجی ندارد (Sobel test>0.05).

مقاله علمی - پژوهشی

تحلیلی شبکه‏ مبنا از وضعیت آسیپ ‏پذیری شبکه‏ ی معابر شهری و قابلیت دسترسی پس از وقوع زلزله مطالعه‏ ی موردی: شهر الیگودرز

عنایت اله میرزایی؛ مهران علی الحسابی

دوره 6، شماره 2 ، اسفند 1396، صفحه 69-80

چکیده

بر اساس چرخه‏ی مدیریت بحران، شبکه‏ی معابر در مرحله‏ی واکنش بلافاصله بعد از زلزله، به‏منظور عملیات امداد و نجات و در مرحله‏ی بازسازی برای بازگرداندن جابه‏جایی‏ها به حالت عادی، نقش اساسی ایفا ... بیشتر بر اساس چرخه‏ی مدیریت بحران، شبکه‏ی معابر در مرحله‏ی واکنش بلافاصله بعد از زلزله، به‏منظور عملیات امداد و نجات و در مرحله‏ی بازسازی برای بازگرداندن جابه‏جایی‏ها به حالت عادی، نقش اساسی ایفا می‏کند. در همین راستا هدف این پژوهش تحلیل وضعیت آسیب‏پذیری شبکه‏ی معابر شهر الیگودرز و پس از آن ارزیابی قابلیت دسترسی نقاط مختلف شهر پس از وقوع زلزله است. برای این منظور از ترکیب دو روش تحلیل شبکه و تحلیل فضایی (تحلیل‏های همپوشانی و تحلیل هزینه‏ی مسافت) استفاده شده است. در این پژوهش در گام اول با مروری بر پیشینه‏ی تحقیق و با تمرکز بر رویکردهای شبکه‏مبنا، سه دسته متغیر مربوط به ویژگی‏های بافت پیرامون معابر، ساختار توپولوژیکی شبکه و ویژگی‏های عملکردی آن تبیین شده است. برخلاف مطالعات قبلی در انتخاب این متغیرها وضعیت هر معبر در پیوند با کل شبکه مد ‏نظر قرار گرفته است. در گام دوم پس از ترسیم ساختار انتزاعی (گراف) شبکه و وزن‏دهی شاخص‏ها با استفاده از ترکیب دو روش فرایند تحلیل سلسله‏مراتبی (AHP) و توابع تحلیل همپوشانی سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS)، نقشه‏ی آسیب‏پذیری معابر شهر در مقیاسی 4 درجه‏ای ارائه شده است. نتایج این مرحله نشان می‏دهد حدود 42 پیوند که مجموعاً حدود 11.5 درصد طول کل معابر شهر را تشکیل داده در بالاترین درجه‏ی آسیب‏پذیری قرار دارند. در نهایت نیز با استفاده از تابع تحلیل فضایی هزینه‏ی مسافت و با سناریوی حذف آسیب‏پذیرترین معابر، وضعیت قابلیت دسترسی پس از وقوع زلزله تحلیل شده است. با حذف این معابر از شبکه، قابلیت دسترسی در برخی از نقاط شهر- عمدتاً مناطق مرکزی شهر- بین40 تا 120 متر کاهش می‏یابد.

مقاله علمی - پژوهشی

پهنه‏ بندی خطر زمین‏ لرزه در حوزه ‏‏ی شهری نورآباد ممسنی فارس برای مدیریت بحران شبکه‏ ی گاز، با استفاده از مدل AHP در محیط GIS

سید علی المدرسی؛ سیده الهه منصوریان

دوره 6، شماره 2 ، اسفند 1396، صفحه 81-94

چکیده

رفتار خطوط لوله‏های گاز در زلزله‏های گذشته نشان‏دهنده‏ی آسیب‏پذیری آن‏ها در برابر زلزله است. بر این اساس پهنه‏بندی مناطق از نظر میزان خطرپذیری زلزله و شناسایی این مناطق خطر و مقاوم‏سازی ... بیشتر رفتار خطوط لوله‏های گاز در زلزله‏های گذشته نشان‏دهنده‏ی آسیب‏پذیری آن‏ها در برابر زلزله است. بر این اساس پهنه‏بندی مناطق از نظر میزان خطرپذیری زلزله و شناسایی این مناطق خطر و مقاوم‏سازی این خطوط در برابر زلزله مخصوصاً در مناطق لرزه‏خیز با خطر بالا از اهمیت ویژه‏ای برخوردار است. این پژوهش با استفاده از مدل AHP و با به‏کارگیری نرم‏افزارهای ArcGIS و Expert Choice به پهنه‏بندی خطر زمین‏لرزه در منطقه‏‏ی مورد مطالعه و بررسی موقعیت خطوط لوله‏ی گاز در پهنه‏های خطر می‏پردازد. معیارهای مؤثر در محاسبه‏ی خطرپذیری عبارت‏اند از: لیتولوژی، شیب، فاصله از گسل، فاصله از کانون زلزله، لایه‏ی ارتفاع که پس از وزن‏دهی در محیط GIS، تلفیق گردیده و منطقه‏ی مورد مطالعه از نظر میزان خطر زلزله به چهار منطقه پهنه‏بندی شد. نتایج تحقیق نشان می‏دهد که در شهرستان ممسنی به ترتیب 9، 45، 30 و 16 درصد از منطقه‏ی مورد مطالعه در طبقه‏ی خطر کم، متوسط، زیاد و خیلی زیاد قرار گرفته است و شهر نورآباد به ترتیب 32، 67، 1 درصد در منطقه‏ی خطر متوسط، زیاد و خیلی زیاد قرار می‏گیرد. انطباق لایه‏ی خطوط لوله‏ی گاز نورآباد با نقشه‏ی پهنه‏بندی نتایج نشان داد که ۶۱ درصد از خط لوله‏ها در پهنه‏ی با خطر متوسط و ۳۹ درصد در پهنه‏ی خطر زیاد قرار می‏گیرد.

مقاله علمی - پژوهشی

ارزیابی سناریوهای آسیب انسانی (تلفات) در کاربری‏های شهری بر اثر حریق در پی زلزله مطالعه‏‏ ی موردی: مناطق 1 و 6 شهرداری شیراز

لیلا عشرتی؛ امیر محمودزاده؛ مسعود تقوایی

دوره 6، شماره 2 ، اسفند 1396، صفحه 95-104

چکیده

مناطق شهری بسیاری به وسیله‏ی مخاطرات مرکب مورد تهدید قرار می‏گیرند که منجر به ایجاد آسیب‏های جدی انسانی می‏گردد. این مسئله متأثر از تحولات مرتبط مانند شهرنشینی و ساخت و سازها در مناطق با آسیب‏پذیری ... بیشتر

مقاله علمی - پژوهشی

ترسیم نقشه‏ ی علمی حوزه ‏ی موضوعی مدیریت ریسک در پایگاه نمایه‏ ی استنادی علوم ایران (ISC)

فاطمه مکی زاده؛ وجیهه ابراهیمی

دوره 6، شماره 2 ، اسفند 1396، صفحه 105-117

چکیده

پژوهش حاضر با هدف بررسی ساختار موضوعی مدیریت ریسک با تحلیل کلیدواژه‏های مدارک موجود در پایگاه استنادی علوم ایران به روش تحلیل هم‏رخدادی ‏واژگان با استفاده ار روش خوشه‏بندی سلسله‏مراتبی و تحلیل ... بیشتر پژوهش حاضر با هدف بررسی ساختار موضوعی مدیریت ریسک با تحلیل کلیدواژه‏های مدارک موجود در پایگاه استنادی علوم ایران به روش تحلیل هم‏رخدادی ‏واژگان با استفاده ار روش خوشه‏بندی سلسله‏مراتبی و تحلیل شبکه‏های اجتماعی انجام شده است. جامعه‏ یآماریشاملهمه‏یمقالات موجود درنمایه‏یاستنادی علوم ایراندرحوزه‏ی‏‏‏موضوعیمدیریت ریسک (شامل ۴۰۵ رکورد در پنج حوزه‏ی موضوعی) در بازه‏ی زمانی (1380 – 1392) است. یافته‏ها نشان می‏دهد که حوزه‏های «علوم انسانی» و «فنی و مهندسی» به ترتیب بیشترین مدارک مربوط را دارند. مفاهیمی از قبیل ریسک، ارزیابی ریسک، بیمه، زنجیره‏ی تأمین و ریسک اعتباری ﭘﺮﻛــﺎرﺑﺮدﺗﺮﻳﻦ ﻣﻮﺿــﻮﻋﺎت ﺣــﻮزه‏ی مدیریت ریسک بودند. از موضوعاتی که در حاشیه قرار گرفته‏اند، عبارتند از: بیمه‏ی انرژی، محصولات دامی، خطوط لوله، صنعت گاز و برق. با توجه به اهمیت موضوعات دیگر نظیر ریسک مالی و یا ریسک تجاری برای تقویت و ارتقای اثربخشی سازمان‏ ها، مؤسسات و دولت‏ها در پژوهش‏ ها کمتر به آن پرداخته شده است. نیاز به مطالعات میان‏رشته‏ای با توجه به طبیعت میان‏ رشته ‏ای حوزه‏ ی مدیریت ریسک با استفاده از سایر روش‏های علم‏ سنجی نظیر تحلیل استنادی و هم‏ نویسندگی وجود دارد.

مقالات آماده انتشار

شماره جاری

دوره 11 (1401)

دوره 10 (1400)

دوره 9 (1399)

دوره 8 (1398)

دوره 7 (1397)

دوره 6 (1396)

دوره 5 (1395)

دوره 4 (1394)

دوره 3 (1393)

دوره 2 (1392)

دوره 1 (1391)

دوره و شماره: دوره 6، شماره 2 - شماره پیاپی 12، اسفند 1396، صفحه 1-117

بررسی اثر تغییر اقلیم بر مدیریت بحران سیلاب

چکیده

بررسی امکان تناوب معیشت برای کاهش اثرات ناشی از خشکیدگی رودخانه‏ ی زاینده‏ رود و تالاب گاوخونی مطالعه‏ ی موردی: شهر ورزنه

چکیده

ارزیابی سناریوهای مختلف خرابی سیستم تأمین آب در اثر وقوع زلزله به منظور مدیریت ریسک مطالعه ی موردی: سیستم تأمین آب مربوط به تصفیه خانه ی یک کلانشهر

چکیده

ارزیابی نیازهای آسیب دیدگان در چرخه ی عمر چهار روز ه ی حادثه در زنجیر ه ی تأمین بشر دوستانه

چکیده

بررسی نقش ادراک ریسک مردم بر رفتارهای کاهش ریسک زلزله در شهر تهران

چکیده

تحلیلی شبکه‏ مبنا از وضعیت آسیپ ‏پذیری شبکه‏ ی معابر شهری و قابلیت دسترسی پس از وقوع زلزله مطالعه‏ ی موردی: شهر الیگودرز

چکیده

پهنه‏ بندی خطر زمین‏ لرزه در حوزه ‏‏ی شهری نورآباد ممسنی فارس برای مدیریت بحران شبکه‏ ی گاز، با استفاده از مدل AHP در محیط GIS

چکیده

ارزیابی سناریوهای آسیب انسانی (تلفات) در کاربری‏های شهری بر اثر حریق در پی زلزله مطالعه‏‏ ی موردی: مناطق 1 و 6 شهرداری شیراز

چکیده

ترسیم نقشه‏ ی علمی حوزه ‏ی موضوعی مدیریت ریسک در پایگاه نمایه‏ ی استنادی علوم ایران (ISC)

چکیده