مدیریت بحران

مقاله علمی - پژوهشی

کاهش خطرپذیری شهر از بلایای طبیعی (زلزله) از طریق برنامه ریزی کاربری زمین

محمدرضا بمانیان؛ مجتبی رفیعیان؛ محمدمهدی خالصی؛ رضا بمانیان

دوره 1، شماره 2 ، اسفند 1391، صفحه 5-15

چکیده

برنامه‌ریزی کاربری زمین به‌عنوان یکی از مهم‌ترین ابزارها و در عین حال اهداف برنامه‌ریزی شهری جایگاهی حیاتی در تحقق مخاطره‌نگری در فرآیند توسعه‌ی شهری داشته و مطالعه و تجربه برای بهبود روش‌ها و فرآیندهای ... بیشتر برنامه‌ریزی کاربری زمین به‌عنوان یکی از مهم‌ترین ابزارها و در عین حال اهداف برنامه‌ریزی شهری جایگاهی حیاتی در تحقق مخاطره‌نگری در فرآیند توسعه‌ی شهری داشته و مطالعه و تجربه برای بهبود روش‌ها و فرآیندهای تحقق آن، مسئله‌ی مهم و اولویت‌مندی برای کاهش خطرپذیری جوامع شهری است. پژوهش حاضر با این رویکرد و استفاده از روش توصیفی _ تحلیلی و با هدف بازشناسی معیارها و روش‌های ارزیابی و کاهش خطرپذیری شهرها در برابر زلزله از طریق راهکارهای مطرح در حیطه‌ی برنامه‌ریزی کاربری زمین، با مطالعه‌ی موردی ناحیه‌ی 5 از منطقه‌ی 3 شهر تهران، که کارشناسان احتمال وقوع زلزله‌ای شدید را در آن بسیار بالا می‌دانند، به بررسی و تحلیل این امر پرداخته و با استفاده از تحلیل سلسله‌مراتبی عوامل مؤثر شناخته‌شده در خطرپذیری از زلزله در قالب رابطه‌ی خطرپذیری (آسیب‌پذیری × مخاطره × در معرض قرار داشتن)، انواع نقشه‌های خطرپذیری را تولید نموده و براساس انطباق کاربری‌های موجود بر آن‌ها به ارائه‌ی الزامات و گزینه‌های تغییر و هدایت برنامه‌ریزی کاربری زمین برای کاهش خطرپذیری از زلزله می‌پردازد. نتایج این پژوهش نشان‌دهنده‌ی کارآیی استفاده از روش‌های ارزیابی خطرپذیری به‌ویژه روش‌های کمی و مقایسه‌ای در ارائه‌ی چارچوبی عملی و منطقی برای سنجش میزان خطرپذیری و براساس آن هدایت دقیق‌تر و با کیفیت‌تر تصمیمات برنامه‌ریزی کاربری زمین و نشان دادن اولویت‌ها و کمبودهای تشدید کننده در خطرپذیری شهرها از رویدادهای طبیعی به‌ویژه زلزله است.

مقاله علمی - پژوهشی

نحوه ی محاسبه ی اثر برق در تجهیزات شبکه ی آب

مهرداد نعیمی؛ بابک امیدوار

دوره 1، شماره 2 ، اسفند 1391، صفحه 17-33

چکیده

شریان‌های حیاتی همچون شبکه‌های آب، برق، مخابرات، حمل و نقل، نفت و گاز بیشترین آسیب را در سوانح طبیعی می بینند. حفظ عملکرد یک شهر در پیش و پس از بحران‌هایی چون زلزله، انفجار‌ها، جنگ و سیل، به عملکرد ... بیشتر شریان‌های حیاتی همچون شبکه‌های آب، برق، مخابرات، حمل و نقل، نفت و گاز بیشترین آسیب را در سوانح طبیعی می بینند. حفظ عملکرد یک شهر در پیش و پس از بحران‌هایی چون زلزله، انفجار‌ها، جنگ و سیل، به عملکرد شریان‌های حیاتی وابسته است و با توجه به اندرکنش و وابستگی شدید این شریان‌ها به یکدیگر، بررسی رفتار شریان‌های حیاتی و مدل‌سازی اندرکنش لرزه‌ای بین آنها ضروری است. در بین شریان‌های حیاتی، شبکه‌ی برق بیشترین تأثیر و اهمیت را دارد که دلیل آن، نقش حیاتی شبکه‌ی برق در برقراری سایر شریان‌ها است و لازم است محاسبات ارزیابی ریسک شریان‌های حیاتی با وجود اثر برق صورت گیرد. به علت آنکه ارزیابی اثر برق در شریان‌های حیاتی بسیار پیچیده و پر از جزییات است، از این رو اغلب کارشناسان در محاسبات خود دچار اشتباه می‌شوند. در واقع حذف یا در نظر گرفتن اثر برق نیاز به دقت و بررسی ریشه‌ای دارد. حتی اگر از نمودارهای آماده و نمودارهای موجود در دستورالعمل هزوس و ریسک یو ای هم استفاده گردد، باید دقت شود که اثر برق به گونه‌ای لحاظ گردد که قبلاً در رسم منحنی‌های شکنندگی مورد استفاده قرار گرفته است. هر یک از تجهیزات، زیر مجموعه‌هایی دارند که در آنها اثر برق وجود دارد و این‌طور نیست که بتوان به سادگی اثر برق را حذف یا اضافه نمود. در این مقاله، پس از شرح روند دقیق ارزیابی اثر برق و نحوه‌ی محاسبه‌ی آن در مطالعات اندرکنش لرزه‌ای، نتایج روی شبکه‌ی آب منطقه‌ی 6 تهران مدل شده است. از نتایج این پژوهش می‌توان در تمامی محاسبات که روی شبکه‌ی آب و برق صورت می‌گیرد، شامل برآورد خسارت، ارزیابی ریسک یا اندرکنش شریان‌ها، استفاده نمود.

مقاله علمی - پژوهشی

کاربرد مدل های تصمیم گیری چند معیاره در مکان یابی اسکان موقت پس از زلزله

سعید گیوه چی؛ محمد امین عطار

دوره 1، شماره 2 ، اسفند 1391، صفحه 35-43

چکیده

یکی از مهم‌ترین مسایلی که مورد توجه سازمان‌های مدیریت بحران قرار دارد، انتخاب مکان‌هایی جهت استقرار موقت سانحه‌دیدگان است. در این پژوهش منطقه‌ی شش شیراز با توجه به استعداد لرزه‌خیزی بالا به‌عنوان ... بیشتر

مقاله علمی - پژوهشی

بررسی تأثیر شبکه ی برق بر تحلیل ریسک آتش سوزی شبکه ی خطوط لوله ی سوخت

محمد اسکندری؛ محمدصادق توکلی ثانی؛ سعید فلاح علی آبادی؛ سارا گودرزی

دوره 1، شماره 2 ، اسفند 1391، صفحه 45-55

چکیده

با توجه به اینکه رفتار شبکه‌ی خطوط لوله‌ی مدفون انتقال سوخت نسبت به وقوع زلزله‌های احتمالی مشکوک است، احتمال خسارت‌های مستقیم و غیر‌مستقیم بالایی بر این شبکه وجود دارد. زیرساخت مذکور یکی از مهم‌ترین ... بیشتر با توجه به اینکه رفتار شبکه‌ی خطوط لوله‌ی مدفون انتقال سوخت نسبت به وقوع زلزله‌های احتمالی مشکوک است، احتمال خسارت‌های مستقیم و غیر‌مستقیم بالایی بر این شبکه وجود دارد. زیرساخت مذکور یکی از مهم‌ترین شریان‌ها در محیط‌های شهری محسوب می‌شود. از این‌ رو بررسی آنالیز عملکرد لرزه‌ای این خطوط بسیار حایز اهمیت است. در شهر کرمانشاه، سه مسیر خطوط لوله‌ی مدفون سوخت‌رسانی‌ از زیر شهر عبور می‌کند. به‌منظور انجام برآورد خسارت لرزه‌ای خطوط لوله‌ی مدفون سوخت شهر کرمانشاه از برنامه‌ی تحلیل خسارت خطوط لوله‌ی نوشته شده در محیط نرم‌افزار (GIS) استفاده شده است. در این برنامه به‌طور خودکار، پارامترهای لرزه‌خیزی منطقه (PGA و PGV)، تعداد نشت و شکست، تعداد اشتعال، مساحت منطقه‌ی تحت تأثیر آتش و انفجار، تعداد جمعیت در معرض آتش و انفجار و تعداد واحدهای در معرض آتش و انفجار پس از زلزله محاسبه گشت. در انتها نقشه‌ی ریسک منطقه در سه حالت خرابی شبکه‌ی خطوط برق هوایی، برای هر سناریو آنالیز شد و نتایج سه حالت جرقه در اثر شبکه‌ی برق به‌صورت کمی و گرافیکی با یکدیگر مقایسه شدند. در نقشه‌ی ریسک منطقه، اثر شبکه‌ی برق در کاهش و افزایش میزان خسارات وارده به منطقه بسیار آشکار بود؛ به‌گونه‌ای که تعداد اشتعال‌های وارده به خطوط لوله‌ی سوخت شهر کرمانشاه پس از مقاوم‌سازی شبکه‌ی برق، در سناریوی اول از 21 به 2 اشتعال و برای سناریوی دوم از 2 به صفر اشتعال تقلیل یافت.

مقاله علمی - پژوهشی

تحلیل فضا- مکانی عملکرد ایستگاه های آتش نشانی بر پایه ی مدیریت بحران با استفاده از روش تلفیقی MCDMو تحلیل شبکه

سیدعلی علوی؛ اسماعیل سالاروند؛ علی احمدآبادی؛ سعیده فرخی سیس؛ محمد رضا بسحاق

دوره 1، شماره 2 ، اسفند 1391، صفحه 57-65

چکیده

از میان کاربری‌ها و خدمات موجود در شهر، استقرار بهینه‌ی فضا - مکانی ایستگاه‌های آتش‌نشانی به دلیل اهمیت و توجه روز افزون به ارائه‌ی خدمات‌ ایمنی و تمهیدات پیش‌گیری و مقابله با حوادث آتش‌سوزی و مدیریت ... بیشتر از میان کاربری‌ها و خدمات موجود در شهر، استقرار بهینه‌ی فضا - مکانی ایستگاه‌های آتش‌نشانی به دلیل اهمیت و توجه روز افزون به ارائه‌ی خدمات‌ ایمنی و تمهیدات پیش‌گیری و مقابله با حوادث آتش‌سوزی و مدیریت بحران در شهرها از اهمیت قابل توجهی برخوردار است. بی‌شک خدمات‌رسانی به‌موقع ایستگاه‌های آتش‌نشانی بیش از هر چیز مستلزم استقرار آنها در مکان‌های مناسب بوده، تا بتوانند در اسرع وقت و بدون مواجهه با موانع و محدودیت‌های محیط شهری از یک‌سو، و نیز با ایجاد کمترین آثار منفی بر زندگی ساکنان شهر از سوی دیگر، به محل حادثه برسند. تهران بزرگ با جمعیت بیش از هشت میلیون نفر به‌عنوان بزرگ‌ترین شهر کشور، به علت گسترش موازی و نیز افزایش جمعیت، زمینه‌های ایجاد حریق را در سطح شهر افزایش داده است. این مقاله با روش توصیفی- تحلیلی و نیز بهره‌گیری از روش‌های تلفیقی تحلیل شبکه وMCDM در محیط سیستم اطلاعات جغرافیایی GIS، توزیع فضایی- مکانی استقرار و شعاع عملکرد ایستگاه‌های آتش‌نشانی موجود در منطقه‌ی 6 شهر تهران مورد تحلیل و بررسی قرار گرفته است. نتایج تحقیق نشان می‌دهد پراکنش فضایی ایستگاه‌های آتش‌نشانی برای مدیریت بهینه‌ی بحران در وضعیت موجود از الگوی مناسبی برخوردار نبوده و ایستگاه‌های موجود در مدت زمان استاندارد 3 دقیقه نمی‌توانند کل منطقه را تحت پوشش خدماتی قرار دهند. بنابراین با به‌کار‌گیری روش‌های تحلیلی MCDM و نیز استفاده از مدل تحلیل سلسله‌مراتبی AHP و تلفیق آن با قابلیت‌های GIS، برای مناطق خارج از شعاع عملکردی ایستگاه‌های موجود، 2 ایستگاه جدید مشخص و پیشنهاد گردیده است تا کل فضای مطالعات موردی، براساس استاندارد زمانی خودروهای آتش‌نشانی به محل حریق، تحت پوشش ایستگاه‌های آتش‌نشانی قرار گیرد.

مقاله علمی - پژوهشی

پیاده سازی الگوریتم های سلسله مراتبی/ فازی جهت تعیین آسیب پذیری چند عامله ی هسته ی مرکزی شهرها

کیومرث حبیبی؛ علی سرکارگر اردکانی؛ زاهد یوسفی؛ مجتبی صفدر نژاد

دوره 1، شماره 2 ، اسفند 1391، صفحه 67-76

چکیده

توسعه‌ی شتابان شهرها و ازدیاد روز‌افزون جمعیت شهری در دهه‌های اخیر، برنامه‌ریزی، مدیریت و کنترل شهرها را بیش از پیش با مشکل مواجه کرده است. این مشکل در زمان وقوع بحران‌های طبیعی و به‌ویژه زمانی که ... بیشتر توسعه‌ی شتابان شهرها و ازدیاد روز‌افزون جمعیت شهری در دهه‌های اخیر، برنامه‌ریزی، مدیریت و کنترل شهرها را بیش از پیش با مشکل مواجه کرده است. این مشکل در زمان وقوع بحران‌های طبیعی و به‌ویژه زمانی که با ناهنجاری‌های اجتماعی همراه می‌شوند، بسیار پیچیده‌تر می‌گردد. تعیین میزان آسیب‌پذیری بافت‌های شهری با در نظر داشتن عوامل مؤثر بر آسیب‌پذیری، یکی از الزاماتی است که باید پیش از وقوع حوادث و به‌منظور آمادگی هرچه بیشتر برای مدیریت کارآمد بحران در شهرها، صورت پذیرد. سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS) از قدرتمندترین ابزارهایی است که در صورت کفایت اطلاعات ورودی، می‌تواند با توانایی‌های تحلیلی منحصر به فردش، به بهترین شکل ممکن ما را در تعیین پتانسیل آسیب‌پذیری محدوده‌های شهری یاری رساند. در این پژوهش، ابتدا با بهره‌گیری از (GIS)، نقشه‌ی میزان آسیب‌پذیری در منطقه‌ی 6 شهرداری تهران با توجه به معیارهای کالبدی، اجتماعی- اقتصادی و امنیتی تهیه شده است. برای تهیه‌ی این نقشه تعداد 38 شاخص ملاک قرار گرفته و در نهایت با روی ‌هم گذاری لایه‌های اطلاعاتی مربوط به این شاخص‌ها، میزان آسیب‌پذیری منطقه در 5 طبقه (از کمترین آسیب‌پذیری تا مناطق کاملاً مسئله‌دار) مشخص گردید، سپس مناطقی که دارای قابلیت استقرار مراکز امداد و نجات در منطقه و اطراف آن هستند تعیین شدند. در نهایت با استفاده از تحلیل شبکه کوتاه‌ترین مسیرهای دسترسی به محل حادثه مشخص گردیدند. براساس نتایج به‌دست آمده بیشترین میزان آسیب‌پذیری منطقه در بخش مرکز و جنوب شرقی منطقه است. بیش از 60 درصد ساختمان‌های این محدوده بسیار آسیب‌پذیر بوده و بخش عمده‌ای از آن‌ها جزو بافت‌های مسئله‌دار هستند؛ همچنین کمترین میزان آسیب‌پذیری مربوط به بخش‌های شمال منطقه است که عمده‌ی آن دارای پتانسیل آسیب‌پذیری نسبتاً پایین است.

مقاله علمی - پژوهشی

بررسی میزان تأثیر مدیریت راهبردی بر کیفیت عملیات مدیریت بحران

سید یعقوب حسینی؛ آنا دمنابی اصل

دوره 1، شماره 2 ، اسفند 1391، صفحه 77-86

چکیده

قرن 21، قرن رویارویی با تغییرات شگرف تکنولوژیکی، اجتماعی، اقتصادی و سیاسی است که هیچ سازمانی از تغییرات و رویدادهای آن مصون نیست. مدیریت راهبردی و مدیریت بحران از موضوعات مهم سازمانی هستند که در طول دهه‌های ... بیشتر

مقالات آماده انتشار

شماره جاری

دوره 11 (1401)

دوره 10 (1400)

دوره 9 (1399)

دوره 8 (1398)

دوره 7 (1397)

دوره 6 (1396)

دوره 5 (1395)

دوره 4 (1394)

دوره 3 (1393)

دوره 2 (1392)

دوره 1 (1391)

دوره و شماره: دوره 1، شماره 2، اسفند 1391، صفحه 1-86

کاهش خطرپذیری شهر از بلایای طبیعی (زلزله) از طریق برنامه ریزی کاربری زمین

چکیده

نحوه ی محاسبه ی اثر برق در تجهیزات شبکه ی آب

چکیده

کاربرد مدل های تصمیم گیری چند معیاره در مکان یابی اسکان موقت پس از زلزله

چکیده

بررسی تأثیر شبکه ی برق بر تحلیل ریسک آتش سوزی شبکه ی خطوط لوله ی سوخت

چکیده

تحلیل فضا- مکانی عملکرد ایستگاه های آتش نشانی بر پایه ی مدیریت بحران با استفاده از روش تلفیقی MCDMو تحلیل شبکه

چکیده

پیاده سازی الگوریتم های سلسله مراتبی/ فازی جهت تعیین آسیب پذیری چند عامله ی هسته ی مرکزی شهرها

چکیده

بررسی میزان تأثیر مدیریت راهبردی بر کیفیت عملیات مدیریت بحران

چکیده