مدیریت بحران

مدل‌سازی و پهنه‌بندی خطر زلزله با استفاده از مدل تاپسیس فازی(مطالعه موردی: شهر کرمانشاه)

عقیل مددی؛ صیاد اصغری؛ زهرا زارعمند؛ احسان قلعه

دوره 11، شماره 2 ، اسفند 1401

چکیده

  زلزله یکی از مهم‌ترین مخاطرات محیطی بسیاری از شهرهای ایران به شمار می‌آید. در این رابطه، ارزیابی مکانی و ریزپهنه‌بندی آسیب‌پذیری لرزه‌ای شهرها از الزامات اساسی در برنامه‌ریزی کاهش اثرات زلزله محسوب ...  بیشتر زلزله یکی از مهم‌ترین مخاطرات محیطی بسیاری از شهرهای ایران به شمار می‌آید. در این رابطه، ارزیابی مکانی و ریزپهنه‌بندی آسیب‌پذیری لرزه‌ای شهرها از الزامات اساسی در برنامه‌ریزی کاهش اثرات زلزله محسوب می‌شود. در پژوهش حاضر، آسیب‌پذیری لرزه‌ای کلان‌شهر کرمانشاه مورد بررسی قرار می‌گیرد. عبور سه خط گسلی مهم از مجاورت و داخل محدوده شهر کرمانشاه باعث زلزله‌خیزی این منطقه شهری شده است. یکی از اقدامات اساسی به منظور کاهش آسیب‌پذیری شهر کرمانشاه نسبت به خطر زلزله ارزیابی و پهنه‌بندی لرزه‌ای شهر می‌باشد تا از این طریق نسبت به برنامه‌ریزی‌های کاهش اثرات زلزله اقدام شود. در این زمینه از 11 متغیر موثر بر آسیب‌پذیری لرزه‌ای شهر استفاده شد. این متغیرها عبارتند از: فاصله از گسل‌ها، شیب، لیتولوژی، تراکم جمعیت، کاربری اراضی، تراکم مسکونی، شبکه‌های ارتباطی اصلی شهر، دسترسی به بیمارستان‌ها، شعاع عملکردی ایستگاه‌های آتش‌نشانی، فاصله از تأسیسات خطرزا و دسترسی به فضاهای باز شهری. برای ترکیب این متغیرها از تکنیک تاپسیس فازی در بستر سیستم اطلاعات جغرافیایی استفاده شد. نتایج پژوهش نشان‌دهنده این است که در حدود 32 درصد از مساحت شهر کرمانشاه در کلاس آسیب‌پذیری زیاد و بسیار زیاد قرار گرفته است. محلات واقع در قسمت‌های مرکزی شهر(هسته اولیه شهر) از آسیب‌پذیرترین محلات شهری کرمانشاه نسبت به مخاطره زلزله به شمار می‌آیند. در این زمینه عواملی مانند مجاورت با گسل‌های حاشیه جنوبی شهر، تراکم بالای جمعیتی، تراکم بالای مسکونی، حاشیه‌نشینی، وجود بافت فرسوده شهری و فقدان یا کمبود شدید فضاهای باز شهری از جمله مهم‌ترین دلایل آسیب‌پذیری بالای این محلات نسبت به زلزله محسوب می‌شوند.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 1.22 M

ارزیابی و پهنه‌بندی خطر زلزله در استان بوشهر

مهیار مجیدی نیک؛ سعدی بیگلری

دوره 11، ویژه نامه پدافند ، اسفند 1401

چکیده

  بحران‌های طبیعی همچون زلزله قادر به تحمیل خسارات جبران‌ناپذیری به انسان و محیط‌زیست هستند. زمین‌لرزه ازجمله بلایای طبیعی به شمار می‌رود که هرساله خسارت جانی و مالی بسیاری را به همراه دارد. امروزه ...  بیشتر بحران‌های طبیعی همچون زلزله قادر به تحمیل خسارات جبران‌ناپذیری به انسان و محیط‌زیست هستند. زمین‌لرزه ازجمله بلایای طبیعی به شمار می‌رود که هرساله خسارت جانی و مالی بسیاری را به همراه دارد. امروزه با پیشرفت علم و فنّاوری، زمینه‌های مناسبی برای شناخت و کاهش این خطرات طبیعی فراهم ‌شده است. ازاین‌رو ارزیابی ریسک به‌منظور مدیریت مناسب و کاهش خسارات، حیاتی است. ارزیابی ریسک با فرایند برآورد احتمال وقوع یک رویداد و اهمیت یا شدت اثرات زیان‌آور آن مشخص می‌شود. پژوهش حاضر باهدف ارزیابی آسیب‌پذیری استان بوشهر در برابر خطر زمین‌لرزه صورت پذیرفته است. در این راستا با ترکیب مدل‌های منطق فازی و سلسله مراتبی با استفاده از نرم‌افزار سیستم اطلاعات جغرافیایی میزان آسیب‌پذیری استان بوشهر در برابر خطر زمین‌لرزه، تحلیل و استخراج ‌شده است. شاخص‌های مؤثر در آسیب‌پذیری زلزله عبارتند از: فاصله از گسل، کانون زلزله، بزرگای زلزله، عمق زلزله، شیب زمین و سنگ‌شناسی. نتایج تحقیق حاکی از آن است 23 درصد گستره استان بوشهر که بیشتر در امتداد گسل‌ها قراردادند در محدوده خطر با آسیب‌پذیری خیلی زیاد مواجه هستند.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 1.22 M

ارزیابی ساختار محله‌ای- فضایی سکونتگاه‌های شهری مبتنی بر مخاطره زلزله از منظر پدافندغیرعامل (مطالعه موردی: کلان‌شهر کرمانشاه)

کیومرث ملکی؛ محمدرضا پورمحمدی؛ هانیه یوسفی شهیر؛ محمد رضا کرمی

دوره 11، شماره 2 ، اسفند 1401

چکیده

  ضرورت توجه به ساماندهی نظام اسکان و توسعه شهری کارآمد و لزوم توجه به اندیشه‌های جدید شهرسازی و برنامه‌ریزی دفاعی شهر، برای رسیدن به اهداف پدافند شهری بسیار مهم به نظر می‌رسد. چراکه نظام اسکان در شهرها ...  بیشتر ضرورت توجه به ساماندهی نظام اسکان و توسعه شهری کارآمد و لزوم توجه به اندیشه‌های جدید شهرسازی و برنامه‌ریزی دفاعی شهر، برای رسیدن به اهداف پدافند شهری بسیار مهم به نظر می‌رسد. چراکه نظام اسکان در شهرها امروزه دچار یک دوگانگی است؛ از یک‌سو با گسترش شهرها و شکل‌گیری الگوهای جدید شهری و از سوی دیگر با بافت‌های فرسوده و حاشیه‌نشین شهری که به‌نوعی در برابر بلایا و مخاطرات آسیب‌پذیر هستند. پژوهش حاضر با روش توصیفی – تحلیلی و استفاده از کار کتابخانه‌ای و میدانی با تأکید بر اصول پدافند غیرعامل و شناسایی مؤلفه‌ها و شاخص‌های آسیب‌پذیری و پهنه‌بندی خطر در 4 مؤلفه طبیعی، کالبدی، اجتماعی و اقتصادی با 45 زیرشاخص، مناطق آسیب‌پذیر ناشی از زلزله را به‌صورت جامع مشخص و همچنین ساختار محله‌ای - فضایی مناطق شهری کرمانشاه را در راستای کاهش خطر از منظر پدافندی کاوش می‌کند در این مقاله با بررسی‌های بنیادی در ارتباط با ساختار فضایی مبتنی بر خطر زلزله نسبت به تشکیل و گردآوری نظرات متخصصین و تحلیل آن در قالب مدل‌های تاکسونومی و ویکور اقدام و پایگاه اطلاعاتی موردنیاز در محیط نرم‌افزاری ArcGIS ترسیم گردید همچنین علاوه بر منطقه‌بندی خطر، محلات و سکونتگاه‌های آسیب‌پذیر نیز مشخص و راهکارهای لازم پدافندی جهت کاهش آسیب‌پذیری نیز ارائه گردید.  

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 1.6 M

برآورد احتمال انسداد مسیر در شبکه حمل‌ونقل درون‌شهری پس از وقوع زلزله با استفاده از الگوریتم بیزی (مطالعه موردی: شهر بابل)

حمیدرضا توکلی؛ میثم مغیثی؛ الناز پیغاله

دوره 11، شماره 1 ، فروردین 1401، ، صفحه 49-66

چکیده

  برنامه ­ریزان مدیریت بحران برای مناطق مستعد وقوع سوانح طبیعی به دنبال تصمیم‌ گیری‌ هایی قبل و پس از وقوع خطر به منظور کاهش عواقب ناشی از وقوع آن و بازگرداندن هر چه سریع‌ تر شهر به حالت اولیه هستند. ...  بیشتر برنامه ­ریزان مدیریت بحران برای مناطق مستعد وقوع سوانح طبیعی به دنبال تصمیم‌ گیری‌ هایی قبل و پس از وقوع خطر به منظور کاهش عواقب ناشی از وقوع آن و بازگرداندن هر چه سریع‌ تر شهر به حالت اولیه هستند. شبکه حمل‌ و نقل درون‌ شهری به عنوان یکی از آسیب‌ پذیرترین شریان‌ های حیاتی نقش راهبردی­ در قابلیت برگشت‌ پذیری شهر داراست. بدین ترتیب ابزارهای کارآمدی برای شناسایی این نقش در صورت وقوع بلایای طبیعی مورد نیاز است.در این پژوهش مدلی تحت GIS توسعه ‌یافته که با کمک آن می ­توان عملکرد شبکه راه‌ های درون‌ شهری را به‌ طور احتمالاتی پس از وقوع زلزله و با کمک الگوریتم بیزی بررسی کرد. این مدل می­ تواند خسارات ناشی از وقوع رویداد لرزه­ای شامل خرابی ساختمان‌ ها و پل‌ های مجاور هر مسیر که منجر به انسداد آن مسیر می ­شود و همچنین احتمال انسداد مسیرها را تعیین کند. در این روش سناریوهای مختلف زلزله که در آن منابع مختلف عدم قطعیت‌ های موجود در توزیع مکانی و زمانی وقوع زلزله ­ها در نظر گرفته شده، به منطقه مورد بررسی اعمال می‌شود. خسارات وارده به ساختمان و پل‌ های موجود در منطقه به همراه فاکتورهای مختلف کنترل خسارت لرزه ­ای شبکه راه‌ ها برآورد شده است. تحلیل­ های انجام‌ شده منجر به تولید نقشه­ های احتمال انسداد مسیرهای موجود در شبکه راه برای حالات مختلف انسداد (بدون انسداد، کم، متوسط، زیاد) شده است. این نقشه­ ها شرایط راه‌ ها را بلافاصله پس از زلزله نشان می­ دهد. با بررسی نتایج این تحقیق به وضعیت بسیار پیچیده انسدادهای مسیر شهر بابل پی خواهیم برد و انجام چنین تحلیل­ ها و تولید این نقشه­ ها برای زلزله ­های محتمل آینده می‌ تواند به مدیران شهری نقطه ضعف‌ های شبکه حمل‌ و نقل را نشان دهد. در ضمن برای بهبود شبکه و برنامه­ ریزی جهت یافتن مسیر مطلوب به منظور امداد و کمک‌ رسانی مؤثر خواهد بود و به برنامه‌ ریزی برای بازگردان شهر به حالت اولیه پس از زلزله­­ ای محتمل کمک می‌ کند.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 2.73 M

سنجش و پهنه بندی میزان تاب آوری کالبدی محات شهری در برابر زلزله نمونه مورد مطالعه منطقه ١٢ تهران

مسعود ژاله؛ فرزین چاره جو

دوره 10، شماره 1 ، فروردین 1400، ، صفحه 83-99

چکیده

  شهرها به‌عنوان گسترده‌ترین ساخته دست بشر همواره در معرض بلایا و سوانح طبیعی و انسانی بسیاری بوده‌اند. در این میان، زلزله اغلب تلفات جبران‌ناپذیری را بر این سکونتگاه‌ها و ساکنان آن تحمیل کرده که لازم ...  بیشتر شهرها به‌عنوان گسترده‌ترین ساخته دست بشر همواره در معرض بلایا و سوانح طبیعی و انسانی بسیاری بوده‌اند. در این میان، زلزله اغلب تلفات جبران‌ناپذیری را بر این سکونتگاه‌ها و ساکنان آن تحمیل کرده که لازم است تا با مقاوم‌سازی شهرها بتوان صدمات ناشی از آن را کاهش داد. پژوهش حاضر در حوزه تحقیقات کاربردی–اکتشافی قرار دارد. روش تحقیق به لحاظ هدف؛ شناختی و از نظر ماهیت توصیفی-تحلیلی-مقایسه‌ای است. چارچوب نظری تحقیق با استفاده از مطالعات کتابخانه‌ای و میدانی صورت گرفته است. فرآیند بررسی‌ها به این صورت است که ابتدا با مروری بر مطالعات صورت‌گرفته اقدام به شناسایی معیارهای تاب‌آوری در برابر زلزله شده و سپس با توزیع پرسش‌نامه اطلاعات لازم گردآوری شده، پس از کمی‌سازی داده‌ها به نرم‌افزار GIS و محیط IDW وارد شده و مورد تحلیل فضایی قرار گرفته‌اند؛ سپس لایه‌های ایجادشده بااستفاده ازتوابع فازی و تحلیل تاپسیس فازی وزن‌دهی شده‌اند. پس از اعمال ضرایب لایه‌ها و بر اساس مدل تاپسیس و همپوشانی آنها، میزان تاب‌آوری محدوده مورد بررسی محاسبه شده است. نتایج حاصل از بررسی‌ها که به صورت نقشه پهنه‌بندی ارائه شده، نشان می‌دهد که میزان تاب‌آوری در تمامی محلات یکسان نیست؛ به‌طوری‌ که محلات بهارستان و فردوسی از نظر تاب‌آوری کالبدی در وضعیت نامطلوب و بسیار نامطلوب و محلات قیام، کوثر و آبشار در وضعیت مطلوب؛ و سایر محلات مورد بررسی هم از وضعیت متوسطی نسبت به تاب‌آوری کالبدی قرار دارند.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 2.21 M

نقش مخازن آب اضطراری به عنوان آب انبارهای نسل تازه در تأمین کمی و کیفی آب شبکه توزیع در مواقع بحرانی

ناصر مهردادی؛ غلامرضا نبی بیدهندی؛ اکبر امامی

دوره 9، شماره 2 ، آبان 1399، ، صفحه 113-125

چکیده

  تأمین آب شرب در مواقع بحرانی از جمله زلزله در کلانشهری همچون تهران مهمترین پارامتر جهت حفظ حیات و تداوم عملیات امدادرسانیاست. در این پژوهش کوشش شد با محوریت یکی از مناطق شش گانه آبفای شهر تهران که عمدتاً ...  بیشتر تأمین آب شرب در مواقع بحرانی از جمله زلزله در کلانشهری همچون تهران مهمترین پارامتر جهت حفظ حیات و تداوم عملیات امدادرسانیاست. در این پژوهش کوشش شد با محوریت یکی از مناطق شش گانه آبفای شهر تهران که عمدتاً دارای بافت فرسوده است، به بررسی انواع روش هایآبرسانی اضطراری در مواقع زلزله پرداخته و در ادامه به صورت ویژه نقش مخازن اضطراری)همیشه در مدار شبکه توزیع( در جهت تأمین کمی و کیفیآب در حداقل سه روز اول وقوع بحران ها را نشان داده تا از آن به عنوان آب انبارهای نسل تازه رونمایی کند.نتایج حاصل از تحلیل ها و مد لسازی های هیدرولیکی انجام شده درباره ابعاد، جزییات اجرایی، نحوه اتصال و استقرار مخازن اضطراری نشانمی دهد که با توجه به گردش مناسب آب در این مخازن می توان در حالت عادی از آنها به عنوان بخشی از شبکه توزیع بهره برد؛ در حالی که در مواقعاضطراری با استفاده از یک شیر هوشمند مخصوص ارتباط مخزن با شبکه توزیع قطع می شود. در این حالت آب ذخیره شده در این مخازن که شعاعیمعادل هزار متر را پوشش خواهند داد، با استفاده از پمپ های دستی، بنزینی و ... خارج و جهت مصرف مردم حادثه دیده توزیع می شود.با توجه به برآوردهای آژانس همکاری های بین المللی ژاپن] 1[ یا جایکا ) JICA ( در صورت وقوع زلزله ای با بزرگی حدود 7 ریشتر، دسترسی حدود چهار میلیون نفر از شهروندان تهران به مدت حدود 82 روز به آب آشامیدنی لوله کشی قطع خواهد شد؛ در صورتی که با اجرای این طرح انتظار می رود جمعیت بی آب به حدود یک میلیون نفر و زمان هم به مدت 30 روز کاهش و موجب صرفه جویی حدود 400 میلیون دلاری در هزینه و خسارات پس از زلزله احتمالی شهر تهران شود.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 1.76 M

راهبردهایی به منظور کاهش آسیب پذیری بافت های تاریخی در برابر زلزله مطالعه ی موردی: بافت تاریخی شهر یزد

محمد امجد؛ ایرج[ سلطانی

دوره 8، شماره 2 ، اسفند 1398، ، صفحه 17-32

چکیده

  این پژوهش با تدوین معیارها و شاخص های مؤثر در آسیب پذیری و مشخص نمودن نقاط آسیب پذیر در سطح بافت به دنبال تدوین راهبردهاییبرای پیشگیری و کاهش میزان خطرات احتمالی زلزله در بافت تاریخی شهر یزد است. شهر یزد ...  بیشتر این پژوهش با تدوین معیارها و شاخص های مؤثر در آسیب پذیری و مشخص نمودن نقاط آسیب پذیر در سطح بافت به دنبال تدوین راهبردهاییبرای پیشگیری و کاهش میزان خطرات احتمالی زلزله در بافت تاریخی شهر یزد است. شهر یزد یکی از شهرهای کشور است که دارای بافت فرسوده وتاریخی ارزشمندی است و همواره در معرض بحران های طبیعی و انسانی قرار دارد. از مشخصه های اصلی این بافت اصولاً ناپایداری بناها و مجموعه ای از نارسایی های کالبدی، دسترسی، زیست محیطی، اقتصادی و مدیریتی است که نیازمند برنامه ریزی به منظور کاهش آسیب پذیری در برابر بحران زلزله است. نوع تحقیق کاربردی و روش آن توصیفی – تحلیلی است. برای تجزیه و تحلیل داده ها از روش های آمار توصیفی و مدل تحلیل شبکه و روش swot استفاده شده است. نتایج حاصل از مدل تحلیل شبکه نشان می دهد، شاخص های کالبدی شامل عرض کم معابر، قدمت ابنیه، وجود مخروبه ها،کیفیت ابنیه، تراکم ساختمانی، مساحت قطعات تفکیکی، نوع مصالح، تعداد طبقات با مقدار 22 / 0 بیشترین نقش را در آسیب پذیری بافت در هنگاموقوع زلزله دارد. برابر بررسی های صورت گرفته ضعف ها و تهدیدات با ضرایب 41 / 9 و 36 / 8 بیشترین مقدار و نقاط قوت و فرصت ها با ضرایب 13 / 7 و 6/54 کمترین مقدار را در آسیب پذیری بافت تاریخی شهر یزد به خود اختصاص داده اند. بر اساس این اطلاعات وضعیت بافت تاریخی شهر یزد با نقاط ضعف بیشماری روبه رو است (یعنی 9/ 45 درصد). این بدان معنا است که با روند برنامه ریزی های فعلی، تأکید بیشتر باید بر روی مقاوم سازی ابنیه ی موجود، ایجاد دسترسی های مناسب برای خدمات رسانی به موقع در شرایط بحرانی، اختصاص قسمت هایی از بافت تاریخی به فضاهای باز برای اسکان و تخلیه ی اضطراری در شرایط بحرانی صورت گیرد.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 967.59 K

مدل بهینه سازی چندهدفه برای مکان یابی مرا کز درمانی موقت و برنامه ریزی لجستیکی پس از بحران

زهره رحمانی؛ عبدالستار صفائی؛ محمدمهدی پایدار

دوره 7، شماره 2 ، اسفند 1397، ، صفحه 19-33

چکیده

  عملیات انتقال مصدومان و افراد آسیب دیده از مناطق حادثه دیده به بیمارستان ها و مراکز درمانی و توزیع کالاهای امدادی از فعالیت های اساسی لجستیک امداد بلایاست. برنامه ریزی صحیح لجستیک امداد در دوران طلایی ...  بیشتر عملیات انتقال مصدومان و افراد آسیب دیده از مناطق حادثه دیده به بیمارستان ها و مراکز درمانی و توزیع کالاهای امدادی از فعالیت های اساسی لجستیک امداد بلایاست. برنامه ریزی صحیح لجستیک امداد در دوران طلایی پس از بحران، در نجات جان افراد آسیب دیده و کاهش تلفات نقش بسزایی دارد. در این تحقیق، یک مدل چندهدفه برای مکان یابی مراکز درمانی موقت و شرایط خدمت رسانی بیمارستان ها و مراکز درمانی به افراد حادثه دیده در مناطق مختلف ارائه شده است. همچنین، برنامه ریزی لجستیکی کالا و مصدومان پس از زلزله نیز صورت گرفته است. مدل ارائه شده، در قالب حداقل سازی تعداد افراد آسی بدیده سرویس داده نشده و کمینه سازی مجموع هزینه های لجستیکی ( شامل هزینه های تأمین کالا، راه اندازی مرکز درمانی موقت، حمل ونقل و هزینه های کمبود اقلام امدادی) است. برای حل مدل پیشنهادی نیز از روش Lp-Metric بهره گرفته شده است. در پایان کاربرد مدل با مطالعه ی بحران زلزله در شهر آمل ارزیابی شده است.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 810.73 K

ارائه ی یک مدل غیرخطی دو هدفه ی لجستیک بشردوستانه تحت شرایط عدم قطعیت برای بحران زلزله در منطقه ی ۱ شهر تهران

حدیث دریکوند؛ محمد خلیل زاده

دوره 7، شماره 2 ، اسفند 1397، ، صفحه 35-49

چکیده

  سالانه بلایای طبیعی، در سراسر جهان، خسارات جانی و مالی جبران ناپذیری را به انسا نها وارد می کنند. بلایای طبیعی و پیامدهای آن ها موجب ضرورت توجه به فعالیت های امدادرسانی شده است، از این رو، این مطالعه با ...  بیشتر سالانه بلایای طبیعی، در سراسر جهان، خسارات جانی و مالی جبران ناپذیری را به انسا نها وارد می کنند. بلایای طبیعی و پیامدهای آن ها موجب ضرورت توجه به فعالیت های امدادرسانی شده است، از این رو، این مطالعه با تمرکز بر لجستیک بشردوستانه، به ارائه ی یک مدل غیرخطی دوهدفه پرداخته است. شبکه ی لجستیک پیشنهادی از تأمین کنندگان، بیمارستان ها، مراکز توزیع امدادی و مناطق آسیب دیده تشکیل شده است و اهداف مدل شامل کاهش هزینه ی کل و افزایش سطح رضایت است. عدم قطعیت در مدل از طریق بهینه سازی استوار بررسی و پس از خط یسازی قسمت های غیرخطی، مدل چند هدفه با استفاده از روش معیار جامع حل شده است. برای نمایش کارایی مدل پیشنهادی از داده های یک مثال واقعی زلزله در منطقه ی ۱ شهر تهران استفاده شد و سه سناریو با نام های گسل ری، گسل شمال و گسل مشا مورد بررسی قرار گرفته اند. نتایج نشان داد در سناریوی شمال هزینه ی بیشتری به سیستم تحمیل می شود، به این دلیل که این گسل در فاصله ی نزدی کتری از منطقه ی مورد مطالعه واقع شده و خسارات بیشتری را موجب می شود و وقتی که تعداد مراکز امدادی افزایش می یابد، به علت داشتن سیستم توزیع مناسب، هزینه ی کل کاهش می یابد.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 960.17 K

تحلیل میزان آمادگی عملیاتی خانوارهای شهری در برابر زلزله مطالعه ی موردی: شهر کرمان

محمدرضا رضایی؛ محبوبه نوری

دوره 7، شماره 1 ، شهریور 1397، ، صفحه 43-56

چکیده

  سوانح طبیعی یکی از موضوعاتی است که امروزه بیشتر شهرهای جهان با آن مواجه اند. کشور ایران نیز به علت موقعیت جغرافیاییخود به طور مکرر با وقوع سوانح طبیعی به خصوص زلزله مواجه بوده است که این امر لزوم به کارگیری ...  بیشتر سوانح طبیعی یکی از موضوعاتی است که امروزه بیشتر شهرهای جهان با آن مواجه اند. کشور ایران نیز به علت موقعیت جغرافیاییخود به طور مکرر با وقوع سوانح طبیعی به خصوص زلزله مواجه بوده است که این امر لزوم به کارگیری فرایند مدیریت سوانح را برای کاهشخسارات ناشی از وقوع زلزله آشکار می سازد. در این راستا هدف از این پژوهش بررسی میزان آمادگی عملیاتی به منزله ی مهم ترین مرحله ازچرخه ی مدیریت سوانح در سطح چهار منطق هی شهر کرمان است. این پژوهش از نظر روش، توصیفی- تحلیلی و از نوع پیمایشی است.داده های مورد نیاز با استفاده از مطالعات کتابخانه ای، بررسی های میدانی و به کمک ابزار پرسش نامه در سطح خانوار گردآوری شده است.بدین ترتیب که جامعه ی آماری ۱۴۱۸۶۷ خانوار ساکن شهر کرمان است که حجم نمونه طبق رابطه ی کوکران معادل ۳۵۰ خانوار برآوردشده است. روش نمونه گیری خوشه ای متناسب با حجم نمونه است. نهایتاً پس از گردآوری داده ها، تحلیل داده ها با استفاده از نرم افزارSPSS و انجام آزمونهای تحلیل واریانس یک طرفه، توکی و همبستگی پیرسون صورت گرفته است. نتایج پژوهش نشان می دهد آمادگیمه مترین مرحله قبل از وقوع سوانح است که در این زمینه بین چهار منطق هی شهر کرمان تفاوت وجود دارد، به طور یکه منطقه ی دو بامیانگین 52 / 52 ، بیشترین و منطقه ی چهار با میانگین 64/ 46، کمترین آمادگی در زمین هی عملیاتی را دارد. همچنین وضعیت اقتصادی– اجتماعی خانوارها با سطح معناداری 00 2 / 0 و ضریب وزنی ۱۶۷ / 0 با میزان آمادگی عملیاتی آ نها در ارتباط است، یعنی هر چه پایگاهاقتصادی – اجتماعی خانوارها بهبود یابد به همان نسبت سطح آمادگی عملیاتی آن ها در برابر زلزله نیز افزایش می یابد.  

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 819.75 K

بررسی آسیب پذیری اجتماعی زنان در حوادث طبیعی با تأ کید بر زلزله های ورزقان و اهر

امیر سلطانی نژاد؛ ادیبه برشان

دوره 7، شماره 1 ، شهریور 1397، ، صفحه 99-108

چکیده

  کشور ایران یکی از کشورهای حادثه خیز دنیا است که به طور میانگین هر هفته یک بار زلزله ی بالای 3 ریشتر را تجربه می کند. اگر چه زلزله یکحادثه ی طبیعی است، اما به سبب آثار اجتماعی گوناگونی که دارد به یک موضوع ...  بیشتر کشور ایران یکی از کشورهای حادثه خیز دنیا است که به طور میانگین هر هفته یک بار زلزله ی بالای 3 ریشتر را تجربه می کند. اگر چه زلزله یکحادثه ی طبیعی است، اما به سبب آثار اجتماعی گوناگونی که دارد به یک موضوع جامعه شناختی تبدیل شده است و گروه های آسیب پذیری را به وجودمی آورد. یکی از این گروهها زنان هستند. هدف این پژوهش بررسی آسی بپذیری اجتماعی زنان در زلزله است. روش پژوهش از نوع کیفی- کمی است.در بخش کیفی، محقق ب همنظور شناخت آسیب های اجتماعی زنانی که زلزله را تجربه نمود هاند، به گردآوری مقول هها از طریق گروه کانونی پرداختهاست. در مرحله ی کمی، پژوهشگر نود نفر از زنانی را که زلزله های ورزقان و اهر را تجربه کرده اند انتخاب و سپس نود نفر که زلزله را تجربه نکرده اندبه طور همتا با گروه اول انتخاب نموده و متغیرهای تحقیق را مورد بررسی قرار داده است. نتایج پژوهش نشان داد زنان، ازجمله گروه های اجتماعیهستند که میزان صدمات و آسیب های وارده بر آ نها زیاد است. زنان علاوه بر بالا بودن میزان مر گومیرشان، قربانی آسیب های اجتماعی همچون عدمامنیت اجتماعی، بی اعتمادی نسبت به اجتماع و بیگانگی اجتماعی می شوند.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 1.8 M

ارزیابی سناریوهای مختلف خرابی سیستم تأمین آب در اثر وقوع زلزله به منظور مدیریت ریسک مطالعه ی موردی: سیستم تأمین آب مربوط به تصفیه خانه ی یک کلانشهر

بابک امیدوار؛ محمود محمودیان؛ سعید کاکایی

دوره 6، شماره 2 ، اسفند 1396، ، صفحه 29-44

چکیده

  تأمین پیوسته‏ی آب آشامیدنی همواره از مهم‏ترین دغدغه‏های جوامع و ملل مختلف بوده است. سیستم تأمین آب آشامیدنی در معرض گستره‏ی وسیعی از مخاطرات و ریسک‏ها قرار دارد و از آسیب‏پذیرترین شریان‏های ...  بیشتر تأمین پیوسته‏ی آب آشامیدنی همواره از مهم‏ترین دغدغه‏های جوامع و ملل مختلف بوده است. سیستم تأمین آب آشامیدنی در معرض گستره‏ی وسیعی از مخاطرات و ریسک‏ها قرار دارد و از آسیب‏پذیرترین شریان‏های حیاتی است. در میان این مخاطرات، سانحه‏ی طبیعی زلزله از اهمیت بسزایی برخوردار است. پتانسیل لرزه‏خیزی بالای نواحی مختلف کشور ایران، به‏ویژه در کلان‏شهرها، و همچنین عواقب و پیامدهای سنگین ناشی از وقوع چنین سانحه‏ای، اهمیت انجام مطالعات در این زمینه را بیش از پیش روشن می‏سازد. این مقاله به‏منظور ارزیابی سناریوهای مختلف خرابی سیستم تأمین آب در اثر وقوع زلزله با ملاحظه‏ی کل زنجیره‏ی تأمین آب تهیه گردیده است. منظور از کل زنجیره‏ی تأمین آب، سیستمی است که دربردارنده‏ی هر سه بخش آب خام، تصفیه‏خانه و شبکه‏ی توزیع است. در این مقاله سعی شده است با استفاده از روش تحلیل درخت خطا (FTA)1 به ارزیابی ریسک عدم تأمین آب توسط سیستم آب‏رسانی در محدوده‏ی تصفیه‏خانه‏ی یک کلان‏شهر در اثر وقوع سناریوهای مختلف زلزله پرداخته شود. راهکارهایی نیز به‏منظور کاهش ریسک ارائه گردیده است و تأثیر این راهکارها مورد تحلیل قرار گرفته است. 

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 1.1 M

پهنه‏ بندی خطر زمین‏ لرزه در حوزه ‏‏ی شهری نورآباد ممسنی فارس برای مدیریت بحران شبکه‏ ی گاز، با استفاده از مدل AHP در محیط GIS

سید علی المدرسی؛ سیده الهه منصوریان

دوره 6، شماره 2 ، اسفند 1396، ، صفحه 81-94

چکیده

  رفتار خطوط لوله‏های گاز در زلزله‏های گذشته نشان‏دهنده‏ی آسیب‏پذیری آن‏ها در برابر زلزله است. بر این اساس پهنه‏بندی مناطق از نظر میزان خطرپذیری زلزله و شناسایی این مناطق خطر و مقاوم‏سازی ...  بیشتر رفتار خطوط لوله‏های گاز در زلزله‏های گذشته نشان‏دهنده‏ی آسیب‏پذیری آن‏ها در برابر زلزله است. بر این اساس پهنه‏بندی مناطق از نظر میزان خطرپذیری زلزله و شناسایی این مناطق خطر و مقاوم‏سازی این خطوط در برابر زلزله مخصوصاً در مناطق لرزه‏خیز با خطر بالا از اهمیت ویژه‏ای برخوردار است. این پژوهش با استفاده از مدل AHP و با به‏کارگیری نرم‏افزارهای ArcGIS و Expert Choice به پهنه‏بندی خطر زمین‏لرزه در منطقه‏‏ی مورد مطالعه و بررسی موقعیت خطوط لوله‏ی گاز در پهنه‏های خطر می‏پردازد. معیارهای مؤثر در محاسبه‏ی خطرپذیری عبارت‏اند از: لیتولوژی، شیب، فاصله از گسل، فاصله از کانون زلزله، لایه‏ی ارتفاع که پس از وزن‏دهی در محیط GIS، تلفیق گردیده و منطقه‏ی مورد مطالعه از نظر میزان خطر زلزله به چهار منطقه پهنه‏بندی شد. نتایج تحقیق نشان می‏دهد که در شهرستان ممسنی به ترتیب 9، 45، 30 و 16 درصد از منطقه‏ی مورد مطالعه در طبقه‏ی خطر کم، متوسط، زیاد و خیلی زیاد قرار گرفته است و شهر نورآباد به ترتیب 32، 67، 1 درصد در منطقه‏ی خطر متوسط، زیاد و خیلی زیاد قرار می‏گیرد. انطباق لایه‏ی خطوط لوله‏ی گاز نورآباد با نقشه‏ی پهنه‏بندی نتایج نشان داد که ۶۱ درصد از خط لوله‏ها در پهنه‏ی با خطر متوسط و ۳۹ درصد در پهنه‏ی خطر زیاد قرار می‏گیرد.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 1.77 M

سنجش آسیب‏ پذیری و برنامه ‏ریزی راهبردی مدیریت بحران (زلزله) در نواحی روستایی مطالعه‏‏ ی موردی: شهرستان شهرکرد

اصغر نوروزی؛ مریم فرهادی

دوره 6، شماره 1 ، شهریور 1396، ، صفحه 31-45

چکیده

  انسان از زمان استقرار در روی کره‏ی زمین، همواره در معرض تهدیدات محیط قرار داشته است. افزایش قدرت ابزاری و فناوری امروزی وی نیز در ستیز با طبیعت، نه تنها موفقیت کامل به وی نداده، بلکه تنوع بحران‏ها ...  بیشتر انسان از زمان استقرار در روی کره‏ی زمین، همواره در معرض تهدیدات محیط قرار داشته است. افزایش قدرت ابزاری و فناوری امروزی وی نیز در ستیز با طبیعت، نه تنها موفقیت کامل به وی نداده، بلکه تنوع بحران‏ها را نیز افزایش داده است. به هرحال انسان گاهی در اثر وقوع بلایای طبیعی متحمل خسارت فراوانی شده و با بحران‏هایی روبه‏رو می‏گردد. نواحی روستایی نیز به علت ارتباط بیشتر با محیط طبیعی، فقر، شرایط اجتماعی و ... بیشتر در معرض بحران‏های طبیعی قرار دارند و آسیب‏پذیرترند. نکته‏ی مهم در این زمینه چگونگی رویارویی‏ و به عبارت دیگر «مدیریت بحران» است. لذا در تحقیق حاضر پس از سنجش آسیب‏پذیری کالبدی و اقتصادی ـ اجتماعی، به برنامه‏ریزی مدیریت بحران زلزله در نواحی روستایی شهرستان شهرکرد پرداخته شده است. نوع تحقیق کاربردی و روش آن توصیفی ـ تحلیلی است. برای جمع‏آوری اطلاعات مورد نیاز از بررسی‏های کتابخانه‏ای و میدانی استفاده شد. در روش میدانی تعداد 267 پرسشنامه از خانوارهای ساکن در روستاهای نمونه به روش تصادفی و خوشه‏ای تکمیل گردید. به‌منظور تعیین راهبرد مورد نظر از روش SWOT و برای آزمون فرضیه‏ها از آزمون T استفاده شده است. نتایج حاصل از آزمون T نشان داد میزان آسیب‏پذیری اقتصادی ـ اجتماعی نواحی روستایی مذکور در موقع بروز بحران «زیاد» و میزان آسیب‏پذیری کالبدی ـ فضایی «کمتر از حد متوسط» است. همچنین نتایج ماتریس ارزیابی عوامل داخلی و خارجی امتیاز موزون عوامل داخلی معادل 2.37 و عوامل خارجی 2.51 شده است و راهبرد مناسب برنامه‏ریزی «راهبرد بازنگری» تعیین گردید.  

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 740.21 K

تحلیل خطر و خسارات زمین‏ لرزه‏‏ ی‏ مناطق روستایی با استفاده از روش‏های AHP‏‏ و GIS مطالعه‏ ی ‏‏موردی: دهستان ابرشیوه‏‏ ی دماوند

حسین سادین؛ محمد میرزاعلی؛ معصومه کوثری صفا

دوره 6، شماره 1 ، شهریور 1396، ، صفحه 93-104

چکیده

  وقوع زلزله‏هایی با بزرگی کمتر از 5 در مقیاس ریشتر برای ‏ساختمان‏ها خطری در بر ندارد و حتی ساختمان‏های سست روستایی هم از این نظر کمتر دچار آسیب می‏شوند؛ درحالی‏که زلزله‏هایی با بزرگی 5 تا 6 در ...  بیشتر وقوع زلزله‏هایی با بزرگی کمتر از 5 در مقیاس ریشتر برای ‏ساختمان‏ها خطری در بر ندارد و حتی ساختمان‏های سست روستایی هم از این نظر کمتر دچار آسیب می‏شوند؛ درحالی‏که زلزله‏هایی با بزرگی 5 تا 6 در مناطق روستایی و با بزرگی 6 تا 7 در مناطق شهری بسیار فاجعه‏‏بار هستند. با توجه به وضعیت خاص کشور ایران از نظر زمین‏ساختی می‏توان ادعا کرد که همه‏ی گسل‏های موجود در کشور زلزله‏زا هستند. به‏‏طوری‏‏که، همه‏ساله شاهد خسارات و تلفات مالی و جانی، به‏خصوص در نواحی روستایی هستیم. بنابراین جامعه‏ی ایرانی را گریزی از این حادثه‏ی طبیعی نیست و باید تمهیدات لازم برای مقاوم‏سازی، شناخت و مدیریت خطر اندیشیده شود. این پژوهش با هدف بررسی میزان خطر و برآورد خسارات ناشی از وقوع زلزله در مناطق روستایی انجام گرفته و نقش عوامل انسانی، زمین‏شناسی و ژئومورفولوژیکی را به عنوان عوامل مؤثر در تخریب و خسارت مورد ارزیابی و تحلیل قرار داده است. جامعه‏ی آماری این پژوهش دهستان ابرشیوه‏ی دماوند در استان تهران است که طبق سرشماری سال1390، 10201 نفر جمعیت و 31 نقطه‏ی سکونتگاهی داشته است. روش تحقیق توصیفی ـ تحلیلی است که با بهره‏مندی از مدل سلسله‏‏مراتبی (AHP) و سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS) تحلیل و کارشناسی شده است. نتایج حاصل از بررسی نشان داد که 6/51 درصد نقاط مسکونی دهستان در فاصله‏ی 5 کیلومتری از گسل‏ها واقع شده‏اند که از شرایط ژئومورفولوژیکی و زمین‏شناسی مناسبی برای وقوع زلزله برخوردار است و در صورت وقوع زلزله حداکثر کشته‏شدگان 1037 نفر در روز و تعداد کشته‏شدگان در شب 1075 نفر در سازه‏های مسکونی و غیرمسکونی خواهد بود. همچنین 657 سازه‏ی مسکونی و غیرمسکونی تخریب می‏شود که احیا و بازسازی آن‏ها هزینه‏ای نزدیک به‏30 میلیارد تومان به اقتصاد کشور تحمیل خواهد کرد. 

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 827.95 K

ارزیابی خطر روان‏گرایی خاک با استفاده از مدل SWM در دشت‏های جنوبی حوزه‏ی گرگان‏رود (استان گلستان)

محمد آمانی؛ آرزو صفویان

دوره 5، شماره 2 ، اسفند 1395، ، صفحه 35-40

چکیده

  تحلیل خطرهای طبیعی می‏تواند ابزار مناسبی در تصمیم‏گیری، برنامه‏ریزی و اولویت‏بندی اقدامات مدیریت بحران باشد. در این پژوهش، ضمن پیش‏بینی سناریوهای بروز خطر و خسارت پدیده‏‏ی روان‏گرایی، ...  بیشتر تحلیل خطرهای طبیعی می‏تواند ابزار مناسبی در تصمیم‏گیری، برنامه‏ریزی و اولویت‏بندی اقدامات مدیریت بحران باشد. در این پژوهش، ضمن پیش‏بینی سناریوهای بروز خطر و خسارت پدیده‏‏ی روان‏گرایی، آسیب‏پذیری عناصر در معرض خطر نیز مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است. جزئیات این رویکرد در منطقه‏ی گرگان در استان گلستان مورد ارزیابی و توصیف قرار گرفته است. همچنین نقشه‏های خاک )طبقات بافت رسوب(، عمق آب زیرزمینی (اطلاعات چاه‏های پیزومتری) و شتاب زلزله (داده‏های بیشترین شتاب لرزه‏ای تاریخی ثبت شده) تهیه شد. وقوع روان‏گرایی خاک بر اساس متغیرهای مذکور و مدل تجربی سه فاکتوره برای شرایط موجود در چهار رتبه‏ی خطر تهیه گردید. بر اساس ترکیب‏های احتمالی توانایی وقوع شتاب بیشینه‏ی ‏لرزه‏ای و تغییرات عمق آب زیرزمینی، وضعیت بروز خطر مشخص گردید. با در نظر گرفتن ارتباط عوامل پیش‏گفته، پهنه‏های مختلف وقوع خطر روان‏گرایی با استفاده از سامانه‏ی Arc GIS محاسبه گردید. در نهایت طبقات حساسیت روان‏گرایی برای منطقه‏ی مورد مطالعه تهیه شد. در این مطالعه، پس از تهیه‏ی داده‏ها و نقشه‏های رقومی پایه و همچنین استفاده از نرم‏افزار Arc GIS و مدل سه پارامتری SWM، نقشه‏ی پهنه‏بندی خطر روان‏گرایی خاک در جنوب حوزه‏ی گرگان‏رود در استان گلستان در سلول‏های30Í30 متر  تهیه شد. با توجه به نتایج به دست آمده، پتانسیل خطر از بدون خطر تا خیلی زیاد وجود دارد که بیشترین مساحت منطقه‏ی مورد مطالعه در کلاس بدون خطر قرار می‏گیرد. محدوده‏ی شهر آق‏قلا به علت نزدیکی به مرکز تخلیه‏ی انرژی زلزله در کلاس خطر خیلی زیاد قرار می‏گیرد و چون رودخانه‏ی گرگان‏رود از محدوده‏ی این شهر عبور می‏کند، احتمال وقوع روان‏گرایی را بالا می‏برد.  

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 772.46 K

ارزیابی آسیب‏پذیری شبکه‏‏‏ی معابر شهری در برابر زلزله‏های احتمالی مطالعه‏ی موردی: منطقه‏ی 3 شهرداری تهران

حسین نظم فر؛ علی عشقی چهاربرج

دوره 5، شماره 1 ، خرداد 1395، ، صفحه 49-61

چکیده

  زلزله می‏تواند شهرها و مناطق یک کشور را از تحرک بیندازد، با مختل کردن شبکه‏ی ارتباطی شهر نظم ترافیکی را بر هم بزند و جریان عرضه‏ی کالا را کند و ارائه‏ی خدمات اورژانسی (اضطراری) و ایمنی به زلزله‏زدگان ...  بیشتر زلزله می‏تواند شهرها و مناطق یک کشور را از تحرک بیندازد، با مختل کردن شبکه‏ی ارتباطی شهر نظم ترافیکی را بر هم بزند و جریان عرضه‏ی کالا را کند و ارائه‏ی خدمات اورژانسی (اضطراری) و ایمنی به زلزله‏زدگان را با موانع جدی مواجه نماید. این وضعیت خطرناک به دلیل کم‏عرض بودن معابر، تمرکز زیاد جمعیت در بافت‏های قدیمی، بلندمرتبه‏سازی‏های غیراصولی، ساخت‏وسازهای انجام‏شده بر روی مسیر قنات‏ها و قرارگیری در منطقه‏ای با لرزه‏خیزی بالا، که نتیجه‏ی گسترش کالبدی و افزایش تراکم شهرهای بزرگ است، منجر به از بین رفتن کارایی شبکه‏ی ارتباطی، حجم بالای تلفات انسانی و خسارت‏های مالی می‏شود. هدف این پژوهش پیش‏بینی آسیب‏پذیری شبکه‏ی ارتباطی شهر در برابر شدت‏های مختلف زلزله است. برای رسیدن به این هدف 10 شاخص مؤثر در آسیب‏پذیری شبکه‏ی معابر شهری در برابر زلزله در قالب مدل‏های برنامه‏ریزی و تلفیقی چونANP وزن‏دهی و فازی‏سازی شدند. لایه‏های انتخابی در محیط GIS ترکیب و نهایتاً نقشه‏ی آسیب‏پذیری کلی منطقه پیش از زلزله تهیه گردید. در مرحله‏ی بعد مدل پیش‏بینی در قالب طراحی سناریوهای زلزله در شدت‏های مختلف 6، 7 و 8 مرکالی اصلاح‏شده بر روی نقشه‏ی کلی آسیب‏پذیری منطقه پیش از زلزله اعمال شد. نتایج پژوهش نشان می‏دهد که میزان آسیب وارده به شبکه‏ی معابر منطقه‏ی 3 شهرداری تهران در سناریوی 6 مرکالی حاکی از آن است که 52% درصد معابر منطقه در دو دامنه‏ی آسیب‏پذیری خیلی کم و کم قرار گرفته‏اند. بیشترین درصد این معابر با 64% درصد در ناحیه‏ی 4 و 6 منطقه، در قسمت‏های جنوبی محله‏ی سیدخندان و شمال محله‏ی کاووسیه قرار دارند، در سناریوی 7 مرکالی 53% درصد معابر در دامنه‏ی آسیب‏پذیر زیاد قرار دارند. بیشترین درصد این معابر در ناحیه‏ی 1، در قسمت غربی ده ونک و در ناحیه 2، در قسمت مرکزی محله‏ی حسن‏آباد و زرگنده است. در سناریوی 8 مرکالی نمودار میزان آسیب‏پذیری شبکه‏ی معابر در دو دامنه‏ی آسیب‏پذیری زیاد و تخریب کامل حالت صعودی پیدا کرده و 80% درصد معابر منطقه در این دو دامنه قرار گرفته‏اند. بیشترین درصد این معابر به ترتیب در نواحی 6، 1، 2، 5،3 و 4 قرار دارند.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 1.41 M

ارزیابی میزان آسیب‏پذیری بافت‏ فرسوده‏ی شهر میناب در برابر زمین‏لرزه

سیدعلی علوی؛ محمد ابراهیمی؛ بهمن نجف پور محمود آباد؛ عبدالله خالدی

دوره 5، شماره 1 ، خرداد 1395، ، صفحه 71-82

چکیده

  حوادث طبیعی بدون آنکه بشر قادر به تأثیرگذاری مستقیم بر آن باشد، اتفاق می‏افتد و زندگی اجتماعی آن‏ها را به مخاطره می‏اندازد. ویژگی هر نوع بافت شهری در هنگام وقوع بلایای طبیعی در قابلیت‏های گریز ...  بیشتر حوادث طبیعی بدون آنکه بشر قادر به تأثیرگذاری مستقیم بر آن باشد، اتفاق می‏افتد و زندگی اجتماعی آن‏ها را به مخاطره می‏اندازد. ویژگی هر نوع بافت شهری در هنگام وقوع بلایای طبیعی در قابلیت‏های گریز و پناهگیری ساکنان، خدمات‏رسانی و کمک‏رسانی نیروهای امدادی و پاک‏سازی و بازسازی و حتی اسکان موقت تأثیر مستقیمی داشته است. بافت‏های فرسوده علاوه بر ارزش تاریخی و فرهنگی به دلایلی از قبیل عدم رعایت معیارهای فنی و مهندسی در ساخت‏ و ساز بنا و شبکه‏های ارتباطی ناکارآمد، بیش از سایر بافت‏های شهری در معرض خطر زلزله قرار گرفته‏اند. مدیریت بحران در شهر و به‏خصوص بافت‏های آسیب‏پذیر شهر نیازمند شناخت میزان و توزیع آسیب‏پذیری منطقه است. در تحقیق حاضر ارزیابی میزان آسیب‏پذیری بافت‏های فرسوده‏ی شهر میناب در برابر مخاطرات محیطی (زلزله) به روش توصیفی ـ تحلیلی مورد توجه قرار گرفته و از شاخص‏های تأثیرگذار کالبدی، محیطی و جمعیتی برای تعیین پهنه‏های فضایی آسیب‏پذیر استفاده شده است. یافته‏های تحقیق نشان می‏دهند که 18 درصد از اراضی بافت‏های فرسوده‏ی شهر میناب آسیب‏پذیری متوسط و 12 درصد آسیب‏پذیری زیاد داشته‏اند و 24 درصد نیز در معرض آسیب‏پذیری خیلی زیاد بوده‏اند که عمدتاً حول هسته‏ی قدیمی شهر قرار گرفته‏اند.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 959.75 K

کاربرد روش‏های تصمیم‏گیری چند‏معیاره در ارزیابی آسیب‏پذیری مساکن شهری در برابر زلزله با تأکید بر روش E - VIKOR مطالعه‏‏ی موردی: منطقه‏ی 9 شهرداری تهران

علی احمدآبادی؛ کیمیا قاسمی

دوره 5، شماره 1 ، خرداد 1395، ، صفحه 103-111

چکیده

  تهران، به‏منزله‏ی یکی از بزرگ‏ترین شهرهای کشور، به علت وجود گسل‏های فعال در اطراف آن و تمرکز شدید جمعیتی و ساختمانی در معرض آسیب‏پذیری بالایی از زلزله‏ی احتمالی است. با توجه به اینکه بخش اعظم ...  بیشتر تهران، به‏منزله‏ی یکی از بزرگ‏ترین شهرهای کشور، به علت وجود گسل‏های فعال در اطراف آن و تمرکز شدید جمعیتی و ساختمانی در معرض آسیب‏پذیری بالایی از زلزله‏ی احتمالی است. با توجه به اینکه بخش اعظم پهنه‏های مسکونی منطقه‏ی 9 شهرداری تهران را پلاک‏های ریزدانه، نفوذناپذیر و با کاربرد مصالح بی‏دوام و ناپایدار تشکیل می‏دهد و نیز نزدیکی به گسل ری، این منطقه به‏منزله‏ی منطقه‏ی مورد مطالعه انتخاب شده است. روش تحقیق و تجزیه و تحلیل اطلاعات جمع‏آوری شده با توجه به روش‏های مبتنی بر پایگاه اطلاعاتی و بهره‏گیری از مدل E-VIKOR و نرم‏افزارهای مبتنی بر رویکرد سیستم اطلاعات جغرافیایی صورت می‏پذیرد. معیارهای مصالح ساختمانی، قدمت ساختمان، تعداد طبقات، کیفیت ابنیه، تراکم جمعیت، سازگاری کاربری‏ها و وضعیت قرارگیری ساختمان در بلوک برای انجام پژوهش مورد استفاده قرار گرفتند. نتایج تحقیق نشان داد مساکن منطقه‏ی 9 شهرداری تهران در برابر زلزله آسیب‏پذیر است. به گونه‏ای که نقشه‏ی پهنه‏بندی آسیب‏پذیری لرزه‏ای، میزان مساحت سطوح آسیب‏پذیری کم، متوسط، زیاد و خیلی زیاد را به ترتیب 64/120، 157، 68/61 و 88/117 نشان داد. طبقه‏ی متوسط با در بر گرفتن 42 درصد از مساحت منطقه‏ی بیشترین و طبقه‏ی آسیب‏پذیری زیاد با 16 درصد از مساحت منطقه‏ی 9‏ کمترین وسعت را دارند. بنابراین لزوم توجه مدیریت شهری به مناطق با آسیب‏پذیری زیاد و خیلی زیاد با رویکرد مدیریت بحران احساس می‏گردد.  

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 900.87 K

تخمین آسیب‏ پذیری شهر گرگان در برابر زلزله با تأکید بر فاصله از تأسیسات شهری با روش منطق فازی

امیر احمد امینیان؛ قدیر صیامی؛ کاظم تقی نژاد؛ ابراهیم زاهدی کلاکی

دوره 4، شماره 2 ، بهمن 1394، ، صفحه 47-54

چکیده

  خطر زلزله همواره جوامع بشری را تحت‏ الشعاع خود قرار می ‏دهد و خسارات جبران‏ ناپذیری به این جوامع وارد می‏ آورد؛ بنابراین، آمادگی مقابله با این بحران از طریق شناسایی نقاط آسیب‏ پذیر و برطرف کردن ...  بیشتر خطر زلزله همواره جوامع بشری را تحت‏ الشعاع خود قرار می ‏دهد و خسارات جبران‏ ناپذیری به این جوامع وارد می‏ آورد؛ بنابراین، آمادگی مقابله با این بحران از طریق شناسایی نقاط آسیب‏ پذیر و برطرف کردن آن‏ها در جهت کاهش آسیب‏ های ناشی از زلزله مؤثر است. بسیاری از شهرهای ایران بر روی پهنه‏ های با خطر نسبی متوسط و زیاد زلزله واقع شده‏ اند. شهر گرگان با جمعیتی حدود 330هزار نفر و وسعتی معادل 3600 هکتار در سال1390جزء شهرهای واقع بر روی پهنه‏ های زلزله‏ خیز با خطر نسبی زیاد است. وضعیت نامناسب استقرار تأسیسات زیربنایی شهر نقش اساسی در افزایش میزان آسیب‏های وارده به شهر در برابر زلزله دارند. در این مقاله، با استفاده از محاسبه، ترکیب و تحلیل شاخص‏ هایی همچون دسترسی به مراکز درمانی، فاصله از ایستگاه‏های آتش‏نشانی، دسترسی به فضاهای اسکان موقت و فاصله از پمپ بنزین و ایستگاه‏های تقلیل فشار گاز، میزان آسیب ‏پذیری شهر گرگان از طریق مدل منطق فازی و با استفاده از نرم ‏افزار  Arc Gisدر مواجهه با زلزله بررسی شد. با بررسی نقشه‏ ی نهایی آسیب‏ پذیری شهر گرگان، نتیجه می‏ گیریم پراکنش تأسیسات شهری در شهر گرگان به‏ خوبی انجام نگرفته و بر حسب فاصله از تأسیسات شهری، ساختمان‏های موجود در جنوب و شرق شهر شامل محله‏ های واقع در محور ناهارخوران و بلوار کاشانی در مقایسه با بقیه ‏ی محدوده‏ ی مورد مطالعه آسیب‏ پذیری بیشتری دارند که با استقرار تجهیزات و امکانات شهری در این مناطق از میزان آسیب‏ پذیری شهر در بحران زلزله کاسته خواهد شد. پراکنش مناسب تأسیسات شهری در محدوده ‏ی مرکزی شهر شامل محله‏ های واقع در محورهای گلشهر، کمربندی و امام رضا نیز باعث شده این مناطق در صورت وقوع زلزله دچار آسیب ‏پذیری کمتری شوند.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 846.35 K

ارزیابی ریسک فروریزش ساختمان‌ها در مناطق شهری پس از زلزله

محمدعلی قنبری؛ بابک امیدوار

دوره 3، شماره 1 ، شهریور 1393، ، صفحه 21-35

چکیده

   شهر تهران، به‌منزله‌ی پایتخت کشور و یک مجموعه‌ی شهری بزرگ، نقش عمده‌ای در فعالیت‌های سیاسی، اقتصادی، خدماتی و فرهنگی در مقیاس منطقه‌ای، ملی و بین‌المللی ایفا می‌کند. وقوع هر سانحه‌ای در پایتخت ...  بیشتر  شهر تهران، به‌منزله‌ی پایتخت کشور و یک مجموعه‌ی شهری بزرگ، نقش عمده‌ای در فعالیت‌های سیاسی، اقتصادی، خدماتی و فرهنگی در مقیاس منطقه‌ای، ملی و بین‌المللی ایفا می‌کند. وقوع هر سانحه‌ای در پایتخت می‌تواند تبعات گسترده‌ای، به‌ویژه در حوزه‌ی امنیت ملی، سیاست و اقتصاد، در پی داشته باشد. در این پژوهش مسئله‌ی فروریزش ساختمان‌ها در اثر زلزله مورد بررسی قرار گرفته است. به‌طور کلی ساختمان‌هایی که فرو می‌ریزند، بیشترین خسارت‌ها و تلفات انسانی را با خود به همراه دارند. تبیین وضعیت ساختمان‌های منطقه‌ی یک شهر تهران، از نظر فروریزش، علاوه بر ترسیم وضعیت آینده‌ی منطقه پس از وقوع زلزله می‌تواند عاملی برای اولویت دادن به برنامه‌های نوسازی و راهبردهای مقاوم‌سازی باشد. در این مسیر عدم قطعیت‌های موجود در ارزیابی ریسک فروریزش شامل نوع سازه، ارتفاع، آئین‌نامه‌ی طراحی لرزه‌ای و نوع خاک همگی می‌توانند در قالب یک درخت منطقی در محاسبات دخیل شوند. منحنی شکست معیاری برای تعیین درصد احتمال حالت‌های خرابی است که در این پژوهش فقط حالت خرابی کامل مورد نظر است. توسعه‌ی منحنی‌های شکست منطبق بر شرایط منطقه اقدامی پیش‌گیرانه برای تطبیق هر چه بیشتر نتایج بر وضعیت موجود قلمداد می‌شود. در این مقاله، پس از بیان شیوه‌ی توسعه‌ی منحنی‌های شکست بومی، منطقه‌ی مورد مطالعه به سبب خصوصیات متغیر خاک به سلول‌های کوچک تقسیم می‌شود و برای هر یک تحلیل خسارتی مجزا، با استفاده از مقادیر محاسبه‌شده‌ی حداکثر شتاب زمین، صورت می‌گیرد. سپس با محاسبه‌ی احتمال فروریزش برای ساختمان‌های موجود بحرانی‌ترین شبکه‌ی سازه‌ای، از نظر میانگین و بیشینه‌ی احتمال فروریزش، تعیین می‌شود و دو سناریو برای مقاوم‌سازی به روش ارتقای آئین‌نامه‌ی طراحی لرزه‌ای برای سازه‌ی بحرانی مورد نظر ارائه می‌گردد.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 3.03 M

ارائه‌ی مدلی برای کنترل و کاهش آسیب‌های ناشی از وقوع زلزله با رویکرد مدل‌یابی ساختاری ـ تفسیری

ابراهیم‌زاده پزشکی؛ نگار جلیلیان؛ سید حیدر میرفخرالدینی

دوره 3، شماره 1 ، شهریور 1393، ، صفحه 65-77

چکیده

  ایران بعد از چین، هند و بنگلادش بیشترین میزان خسارت را در جهان از بلایای طبیعی، به‌ویژه زلزله، به خود اختصاص می‌دهد. با وجود ماهیت غیر قابل پیش‌بینی زلزله جوامع توسعه‌یافته، با مدیریت و برنامه‌ریزی ...  بیشتر ایران بعد از چین، هند و بنگلادش بیشترین میزان خسارت را در جهان از بلایای طبیعی، به‌ویژه زلزله، به خود اختصاص می‌دهد. با وجود ماهیت غیر قابل پیش‌بینی زلزله جوامع توسعه‌یافته، با مدیریت و برنامه‌ریزی صحیح، به‌طور چشمگیری از صدمات ناشی از بلایای طبیعی کاسته‌اند. بنابراین ارائه‌ی مدلی که به‌طور جامع و نظام‌مند نحوه‌ی ارتباط بین عوامل مؤثر بر مهار و کاهش خسارت‌های ناشی از زلزله را نشان دهد، بسیار حائز اهمیت است. این پژوهش با استفاده از مدل‌یابی ساختاری ـ تفسیری به ارائه‌ی مدلی برای تبیین ارتباط بین عوامل مؤثر بر مهار و کاهش خسارت‌های ناشی از زلزله پرداخته است و با ترکیب روش‌‌‌های کیفی و کمی مدلی را تبیین کرده است که می‌تواند، در مواقع بحرانی، راهنمای مدیران در امر برنامه‌ریزی و تصمیم‌گیری باشد. همچنین برای شناسایی عوامل مؤثر بر کاهش و مهار خسارت‌های ناشی از زلزله از روش دلفی، در کنار تحلیل عاملی تأییدی مرتبه‌ی دوم، استفاده شده است. سپس با نرم‌افزار حداقل مربعات جزئی و با استفاده از نظر خبرگان (15 تن از مدیران هلال احمر استان یزد) مدل اصلی تحقیق ساختار‌دهی شده است. نتایج تحقیق نشانگر آن است که عوامل پیشنهاد شده به‌خوبی توانایی اندازه‌گیری مفهوم مورد نظر پژوهش را دارند؛ همچنین نتایج نشان‌ می‌دهد که، بر اساس مدل ایجاد شده از طریق مدل‌یابی ساختاری تفسیری، عوامل ارزشی، مدیریتی و راهبردی و عمرانی زیربنای مدل کاهش و مهار خسارت‌های ناشی از زلزله است.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 870.41 K

کاهش خطرپذیری شهر از بلایای طبیعی (زلزله) از طریق برنامه ریزی کاربری زمین

محمدرضا بمانیان؛ مجتبی رفیعیان؛ محمدمهدی خالصی؛ رضا بمانیان

دوره 1، شماره 2 ، اسفند 1391، ، صفحه 5-15

چکیده

  برنامه‌ریزی کاربری زمین به‌عنوان یکی از مهم‌ترین ابزارها و در عین حال اهداف برنامه‌ریزی شهری جایگاهی حیاتی در تحقق مخاطره‌نگری در فرآیند توسعه‌ی شهری داشته و مطالعه و تجربه برای بهبود روش‌ها و فرآیندهای ...  بیشتر برنامه‌ریزی کاربری زمین به‌عنوان یکی از مهم‌ترین ابزارها و در عین حال اهداف برنامه‌ریزی شهری جایگاهی حیاتی در تحقق مخاطره‌نگری در فرآیند توسعه‌ی شهری داشته و مطالعه و تجربه برای بهبود روش‌ها و فرآیندهای تحقق آن، مسئله‌ی مهم و اولویت‌مندی برای کاهش خطرپذیری جوامع شهری است. پژوهش حاضر با این رویکرد و استفاده از روش توصیفی _ تحلیلی و با هدف بازشناسی معیارها و روش‌های ارزیابی و کاهش خطرپذیری شهرها در برابر زلزله از طریق راهکارهای مطرح در حیطه‌ی برنامه‌ریزی کاربری زمین، با مطالعه‌ی موردی ناحیه‌ی 5 از منطقه‌ی 3 شهر تهران، که کارشناسان احتمال وقوع زلزله‌ای شدید را در آن بسیار بالا می‌دانند، به بررسی و تحلیل این امر پرداخته و با استفاده از تحلیل سلسله‌مراتبی عوامل مؤثر شناخته‌شده در خطرپذیری از زلزله در قالب رابطه‌ی خطرپذیری (آسیب‌پذیری × مخاطره × در معرض قرار داشتن)، انواع نقشه‌های خطرپذیری را تولید نموده و براساس انطباق کاربری‌های موجود بر آن‌ها به ارائه‌ی الزامات و گزینه‌های تغییر و هدایت برنامه‌ریزی کاربری زمین برای کاهش خطرپذیری از زلزله می‌پردازد. نتایج این پژوهش نشان‌دهنده‌ی کارآیی استفاده از روش‌های ارزیابی خطرپذیری به‌ویژه روش‌های کمی و مقایسه‌ای در ارائه‌ی چارچوبی عملی و منطقی برای سنجش میزان خطرپذیری و براساس آن هدایت دقیق‌تر و با کیفیت‌تر تصمیمات برنامه‌ریزی کاربری زمین و نشان دادن اولویت‌ها و کمبودهای تشدید کننده در خطرپذیری شهرها از رویدادهای طبیعی به‌ویژه زلزله است. 

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 3.56 M

نحوه ی محاسبه ی اثر برق در تجهیزات شبکه ی آب

مهرداد نعیمی؛ بابک امیدوار

دوره 1، شماره 2 ، اسفند 1391، ، صفحه 17-33

چکیده

  شریان‌های حیاتی همچون شبکه‌های آب، برق، مخابرات، حمل و نقل، نفت و گاز بیشترین آسیب را در سوانح طبیعی می بینند. حفظ عملکرد یک شهر در پیش و پس از بحران‌هایی چون زلزله، انفجار‌ها، جنگ و سیل، به عملکرد ...  بیشتر شریان‌های حیاتی همچون شبکه‌های آب، برق، مخابرات، حمل و نقل، نفت و گاز بیشترین آسیب را در سوانح طبیعی می بینند. حفظ عملکرد یک شهر در پیش و پس از بحران‌هایی چون زلزله، انفجار‌ها، جنگ و سیل، به عملکرد شریان‌های حیاتی وابسته است و با توجه به اندرکنش و وابستگی شدید این شریان‌ها به یکدیگر، بررسی رفتار شریان‌های حیاتی و مدل‌سازی اندرکنش لرزه‌ای بین آنها ضروری است. در بین شریان‌های حیاتی، شبکه‌ی برق بیشترین تأثیر و اهمیت را دارد که دلیل آن، نقش حیاتی شبکه‌ی برق در برقراری سایر شریان‌ها است و لازم است محاسبات ارزیابی ریسک شریان‌های حیاتی با وجود اثر برق صورت گیرد. به علت آنکه ارزیابی اثر برق در شریان‌های حیاتی بسیار پیچیده و پر از جزییات است، از این رو اغلب کارشناسان در محاسبات خود دچار اشتباه می‌شوند. در واقع حذف یا در نظر گرفتن اثر برق نیاز به دقت و بررسی ریشه‌ای دارد. حتی اگر از نمودارهای آماده و نمودارهای موجود در دستورالعمل هزوس و ریسک یو ای هم استفاده گردد، باید دقت شود که اثر برق به گونه‌ای لحاظ گردد که قبلاً در رسم منحنی‌های شکنندگی مورد استفاده قرار گرفته است. هر یک از تجهیزات، زیر مجموعه‌هایی دارند که در آنها اثر برق وجود دارد و این‌طور نیست که بتوان به سادگی اثر برق را حذف یا اضافه نمود. در این مقاله، پس از شرح روند دقیق ارزیابی اثر برق و نحوه‌ی محاسبه‌ی آن در مطالعات اندرکنش لرزه‌ای، نتایج روی شبکه‌ی آب منطقه‌ی 6 تهران مدل شده است. از نتایج این پژوهش می‌توان در تمامی محاسبات که روی شبکه‌ی آب و برق صورت می‌گیرد، شامل برآورد خسارت، ارزیابی ریسک یا اندرکنش شریان‌ها، استفاده نمود. 

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 1.2 M

بررسی آسیب‎پذیری ناشی از زلزله در شبکه‎های ارتباطی تهران بزرگ مطالعه ی موردی: خیابان ولیعصر (عج) شمالی (میدان ولیعصر (عج) تا چهارراه پارک وی)

محمدجواد مهدوی‌نژاد؛ کاوان جوانرودی

دوره 1، شماره 1 ، شهریور 1391، ، صفحه 13-21

چکیده

  شهر تهران بر‎ روی چهار گسل بزرگ قرار گرفته است و در نتیجه به‌طور مداوم بر اثر خطرات ناشی از زلزله تهدید می‎شود. یکی از مهم‌ترین بخش‎ها در امدادرسانی به آسیب‎دیدگان پس از سوانح طبیعی، خیابان‎ها ...  بیشتر شهر تهران بر‎ روی چهار گسل بزرگ قرار گرفته است و در نتیجه به‌طور مداوم بر اثر خطرات ناشی از زلزله تهدید می‎شود. یکی از مهم‌ترین بخش‎ها در امدادرسانی به آسیب‎دیدگان پس از سوانح طبیعی، خیابان‎ها و شبکه‎های ارتباطی هستند. در این مقاله شبکه‎های ارتباطی شهر تهران، با مطالعه‌ی موردی خیابان ولی‌عصر (عج) شمالی، مورد مطالعه قرار می‎گیرد. میزان آسیب‎های احتمالی خیابان پس از زلزله و امکان امدادرسانی احتمالی از آن مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته، و راهکارهای کاهش آسیب‎پذیری ناشی از زلزله در آن ارائه می‎گردد. این مطالعه به روش شبیه‌سازی و مدل‌سازی ریاضی انجام پذیرفت. همچنین مطالعه و مشاهده‌ی شبکه‌ی ارتباطی و تحلیل نقشه‎های موجود آن بخشی دیگر از مطالعه‌ی حاضر را تشکیل می‎دهد. مناطق بحرانی با تعریف شاخص ریسک‌پذیری ناشی از بیشینه‌ی ارتفاع و کمینه‌ی عرض خیابان ولی‌عصر (عج) شمالی مشخص گردید. نتایج مطالعات بیانگر این نکته بود که این خیابان با توجه به عدم رعایت تناسبات ارتفاع ساختمان به عرض معبر در 31 درصد مناطق مورد بررسی، در وضعیت نامناسب قرار دارد و متأسفانه اغلب ضوابط و معیارهای استاندارد‌سازی مناطق پرخطر در طراحی رعایت نشده است. بنابراین شبکه‌ی ارتباطی در صورت بروز فاجعه‌ای چون زلزله، لغزش و حتی آتش‌سوزی عملاً نمی‎توانند نقش چندان مؤثری در کاهش آسیب‌پذیری ایفا نمایند.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 716.4 K